حوزه فرهنگ در هر كشوري از مراتب والا و شأن خاصي برخوردار است. كشورهاي مختلف رويدادهاي فرهنگي خود را با اطلاع‌رساني گسترده، به بهترين شكل ممكن برگزار مي‌كنند. بدون ترديد شيوه برگزاري نمايشگاه‌هاي محصولات فرهنگي نشانگر ارزش يا عدم ارزش‌گذاري هر كشوري نسبت به حوزه فرهنگ و اصحاب اين حوزه است. نمايشگاه بين‌المللي كتاب کیش هم از اين قاعده مستثني نيست و بي‌شك مهم‌ترين رويداد فرهنگي سالانه در جزیره محسوب مي‌شود. برگزاري اين نمايشگاه طيف‌هاي گوناگوني از مردم را به نمایشگاه كشاند؛ در اين گزارش سعي كرده‌ايم با انعكاس نظرات مخاطبان و بازديدكنندگان، نكات مثبت و كاستي‌هاي نمايشگاه بين‌المللي كتاب را به صورتي همه جانبه برجسته كنيم.

آنچه در پي مي‌آيد حاصل اين گزارش است كه از نظرمي‌گذرد:

دادفر؛ دانشجوی رشته هتلداری از ایجاد پایگاههای اطلاع رسانی کتب و ناشران رضایت داشت و می گفت: مسئولان کانتر "از من بپرسید" و پایگاه اطلاع رسانی در محوطه نمایشگاه به مراتب بیشتر از ظرفیت و توان خود پاسخگوی سوالات مراجعین بودند و به خوبی مخاطبان را راهنمایی می کردند. فاطمه پناهی؛ محقق از نبود نرم افزاری که جایگاه کتابها را به صورت موضوعی از یکدیگر تفکیک کند؛ گفت. او می گوید اگر یک پژوهشگر بخواهد راجع به یک موضوع خاص تحقیق کند و نام کتاب خاصی را نیز در این رابطه نداند ناچار است همه نمایشگاه را زیر پا بگذارد و چیزی ندارد که محتوای آثار موجود در نمایشگاه را از نظر موضوعی تفکیک کند. او می افزاید این یک کار نرم افزاری است و اجرای آن نیازی به تغییر فرم چیدمان غرفه ها ندارد.

 رضا عابدی؛ دوستدار کتاب هم که مسافر است و  برای دیدن نمایشگاه آمده است؛ گفت: میزان استقبال کنندگان برایم جالب توجه بود و متاسفانه به دلیل هزینه های رفت و آمد بسیاری از مشتاقان کتاب قادر نیستند به کیش بیایند و از این نمایشگاه بازدید کنند.او وجه تمایز نمایشگاه کیش را نسبت به سایر نمایشگاههای کتاب 50 درصد تخفیف اعمال شده و نحوه پرداخت صندوق عنوان میکند که به صورت یکپارچه کار مخاطب را بسیار آسان کرده و سایر برگزار کنندگان باید از این روش الگو برداری کنند. 

یکی از دبیران بازنشسته آموزش و پرورش هم می گوید: موقعیت و فضای کیش طوری است که می تواند این نمایشگاه را بسیار وسیعتر و در سالن های مختلف برگزار کرد و واقعا این قابلیت وجود دارد که تعداد ناشران و برنامه های جانبی بیشتری را در برنامه کار قرار داد و البته این دوره از نمایشگاه نسبت به دوره های قبل منظم تر با برنامه تر و دقیق تر برگزار شد . وی یکی از محسنات نمایشگاه را برگزاری اردوی های دانش آموزی برای بازدید از نمایشگاه و برگزاری کارگاههای مختلف فرهنگی و هنری برای سنین پایه عنوان کرد و اذعان داشت تداوم برگزاری چنین رویدادهایی سطح فرهنگ عمومی کیش را بسیار ارتقاء خواهد داد و این خوشحال کننده است.

یکی از نویسندگان جزیره هم با مثبت ارزیابی کردن مراسم رونمایی از کتابهای نویسندگان کیشوند از بالا بودن قیمت کتاب و پایین بودن قدرت خرید مردم ناراحت بود. وی  گفت: نمایشگاه کتاب هرچند از نظر تعداد بازدیدکنندگان در نقطه قابل قبولی قرار دارد اما به نظر می رسد خروجی نمایشگاه بسیار بیشتر از این مورد انتظار است ؛ سرانه مطالعه در کشور با وجود استقبال از نمایشگاه اما به دلیل قیمت های بالا مناسب نیست؛ وی ضعف توان مالی مردم را نیز در این نتیجه گیری موثر دانست .

 در همین رابطه خانم کیشوندی که مشاوره آموزش است  از پایین بودن سرانه مطالعه در کشور ناراضی است و می گوید : هر چند در سال های گذشته برای تقویت مطالعه فعالیت هایی صورت گرفته اما برای رفع این مشکل باید از دوره کودکی برای تشویق افراد به مطالعه برنامه ریزی کرد. وی با اشاره به اینکه فرهنگ کتاب و کتابخوانی از خردسالی باید در شخصیت کودکان نهادینه شود افزود  :کتاب باید از مهد کودک وارد زندگی کودک شود و والدین برای تشویق کودکان به کتابخوانی باید برای آنان کتاب بخوانند. وی افزود:  مدارس باید کلاس های مطالعه و قصه گویی برای دانش آموزان برگزار کنند زیرا این کلاس ها برای آنان از جذابیت های خاصی برخوردار است. کتاب نیز همواره باید در دسترس مردم باشد و قرار گرفتن این وسیله در سبد خانوار یک ضرورت است. وی به مطالعه والدین اشاره کرد و گفت: وقتی والدین اهل کتاب و مطالعه باشند این رفتار در کودک تاثیر می گذارد و ورود کتاب به خانه از ضروریات است. وی نقش رسانه ها در تشویق و ترغیب کودکان به مطالعه را حیاتی خواند و گفت:  نویسندگان نیز باید مخاطب شناس باشند و موضوعات مناسبی برای تالیف کتاب انتخاب کنند. وی جذابیت فرم، جلد و بسته بندی کتاب را در ترغیب کودکان به مطالعه تاثیرگذار دانست و گفت: کتاب و مطالعه یک نیاز دائمی است و تنها در ایام نمایشگاه نباید به این مقوله پرداخت. به گفته وی باید زیر ساخت های گسترش مطالعه در کشور درست شود و برگزاری رویدادهای فرهنگی و در راس آن نمایشگاه کتاب و کارگاههای جانبی مانند فرزند پروری؛ سخنوری به زبان انگلیسی و شاهنامه خوانی را در این دوره بسیار مثبت و موثر عنوان کرد.

یکی از مخاطبان نمایشگاه کتاب در گفت و گو با خبرنگار ما گفت: یکی از اشکالات وارده به نمایشگاه چینش بر حسب ناشر بود غرفه‌‎ها بود که به اعتقاد من این چینش باید به شکل موضوعی تغییر داده شود تا مخاطب استفاده بیشتری از سوژه‌ای که دنبال می‌کند، داشته باشد.

اما بر اساس اظهارات مسئولان برگزاری نمایشگاه کتاب امسال، بر مبنای تراکنش‎‌های صورت گرفته در نمایشگاه کتاب امسال، استقبال مناسبی از نمایشگاه کتاب نسبت به سال گذشته صورت گرفته است البته قیمت کتب نیز نسبت به سال گذشته افزایش داشته که از این فاکتور نباید چشم پوشی کرد.

وقتی با جمعی از جوانانی که گوشه نمایشگاه مشغول صحبت اند درباره وضعیت نمایشگاه کتاب کیش صحبت می‌کنیم، همه از گرانی  کتاب ها می‌گویند: مگر یک دانشجو چقدر درآمد دارد که بتواند کتاب‌هایی با قیمت‌های بالا بخرد البته آن ها وجود تخفیف های 50 درصدی با کد ملی را طرح بسیار خوبی ارزیابی می کنند و می گویند هزینه های بالای کتاب باعث می شود نتوانیم آنطور که باید و شاید از تازه های نشر استفاده کنیم و این موضوع  نیازمند نگاه ویژه مسئولان است. این قیمت‌ها نه تنها برای دانش آموزان و دانشجویان بلکه برای تمام افراد در طبقه متوسط و پائین جامعه بالاست.  

یکی از ناشران حاضر در نمایشگاه کتاب کیش هم گفت: نمایشگاه کتاب کیش فرصتی مغتنم برای ناشران است تا ماحصل چندین ماه تلاش خود را عرضه کنند و بهترین بهره‌برداری را از بازار کتاب داشته باشند. نمایشگاه کتاب محلی می‌شود برای گفتمان نویسندگان. این نمایشگاه فضایی برای کسب سوژه‌های جدید ارتباط مستقیم مخاطبان با نویسندگان و انتقال تجربیات متعدد برای شکل‌گیری کتاب‌های جدیدتر و ارزشمندتر محسوب می‌شود. از سوی دیگر نمایشگاه کتاب گردهمایی قابل توجه به منظور فروش کتاب‌ها و بازگرداندن سرمایه‌های راکد است که طی سال‌های اخیر زمینه بحران‌های مالی متعدد و کسادی بازار فروش کتاب را برای آنان فراهم کرده است. و در این دوره از نمایشگاه کتاب کیش خوشبختانه از آنچه تصور می کردیم بهتر و باکیفیت تر برگزار شد و امیدواریم این گردهمایی فرهنگی همچنان ادامه پیدا کند.

یکی دیگر از ناشران گفت: برگزاری نمایشگاه کتاب در تهران؛ کیش و یا سایر شهر ها موضوع مهم توجه به مقوله مطالعه را به خوبی یادآوری می کند و در عین حال جامعه را از دل دغدغه‌های روز متوجه امر مطالعه و کتاب‌خوانی می‌کند. به همین خاطر ناشران برای حضور در نمایشگاه کیش از ماه‌های قبل به دنبال تهیه و تدارک حضور در نمایشگاه هستند، فصلی ارزشمند را در این نمایشگاه پیش رو می‌بینند و برای حضور در آن کتاب‌های جدید را تهیه کرده و برنامه‌های فرهنگی خاصی را مد نظر قرار می‌دهند.

یکی از صاحبنظران عرصه فرهنگ جزیره هم معتقد است نمایشگاه کتاب با گردآوری طیفی از اشکال بیانی در حوزه‌های فرهنگ و هنر، فرصتی را برای نمایش و ارائه گستره متنوع فرهنگ معاصر ایران فراهم می‌کند. چنین رویدادی مستلزم دیده شدن توسط دوستداران کتاب و مخاطبان است تا فرصتی برای ارائه تصویری کامل‌تر از فعالیت‌های فکری در ایران و همچنین ارائه راهی برای کنار هم قرار دادن این دستاوردها در ارتباط با سایر محصولات فرهنگی فراهم آید. او با بیان اینکه جامعه‌شناسان تاکید دارند که نقش فرهنگ به عنوان معیاری برای رشد و تعالی جوامع به واسطه سطح مطالعه در آن کشور به رسمیت شناخته می شود گفت:  این کتاب است که روند  آسیب‌ها و درگیری سنت و چالش مدرنیته را نشان می‌دهد، آن هم در شرایطی که جایگاه کتاب توسط رسانه‌های دیجیتال و اشکال جدید به چالش کشیده شده است. بنابراین باید تاکید کرد که کتاب هنوز اعتبار خود را حفظ کرده است.

کیشوند دیگری با بیان اینکه خرید یک کتاب باعث پیگیری و خرید کتاب‌های دیگر می‌شود، افزود: نباید جریان فرهنگی نمایشگاه را نادیده گرفت و باید نمایشگاه کتاب را ‌روزآمد کرد. چون نمایشگاه کتاب موتور محرکه جریان‌های فرهنگی و کتاب‌فروشی‌ها در طول سال است.وی درباره لزوم راه اندازی بخش مجازی نمایشگاه کتاب به همراه بخش حضوری آن گفت: مگر قرار نیست بهترین استفاده را از نمایشگاه کتاب داشته باشیم؟ بگذاریم کسانی که خارج از کیش هستند و حتی کسانی در کیش که امکان حضور در نمایشگاه را ندارند حس کنند که در نمایشگاه کتاب حضور دارند. برگزاری بخش مجازی نمایشگاه کتاب یکی از ظرفیت‌هایی است که از آن باید استفاده بهینه کرد و همین موضوع نمایشگاه کتاب جزیره کیش را می تواند در سطح ملی مطرح نماید.

يوسفي، كارشناس ارشد روابط بين‌الملل، كه شغل آزاد داشت و به همراه خانواده خود به نمايشگاه آمده بود از ديگر مخاطبان نمايشگاه کیش است . وي درباره ارزيابي خود از نمایشگاه  می گوید: درست است كه مشكلات اقتصادي مانع از خريد تمامي كتاب‌هاي مورد علاقه فرد مي‌شود، اما همين كه كتاب‌هاي متنوع و مورد نياز افراد در يك مكان جمع‌آوري شده‌ است، فضاي دلنشين و مشوقي را مي‌آفريند.

از وی پرسيديم كه چرا در اثر مشكلات اقتصادي، نخستين كالايي كه از سبد خانوار ما حذف مي‌شود كتاب است؛ وي در پاسخ گفت: اين مشكل ريشه در فرهنگ افراد دارد؛ بيشتر مردم به خريد و تهيه كتاب به عنوان يك هزينه نگاه مي‌كنند و نه به عنوان يك سرمايه‌گذاري؛ تا زماني كه ما چنين نگاهي داشته باشيم به راحتي از كنار كتاب مي‌گذريم و آن را در زندگي خود حذف مي‌كنيم.

فرصت را غنیمت بشماریم ...

برگزاری نمایشگاه کتاب فرصت‌های زیادی را در حوزه‌ فرهنگ و نشر به وجود می‌آورد. فرصت‌هایی که در صورت استفاده‌ درست می‌تواند باعث رشد و رونق حوزه کتاب شود. نمایشگاه کتاب کیش به‌عنوان یکی از فراگیرترین رویدادهای فرهنگی در منطقه، زمانی مورد استقبال عمومی قرار می‌گیرد که از جانب برگزارکنندگانش احترام به آرا و نظرات متنوع و گاه متفاوت، لحاظ شود. مردم هرچه نشرهای متنوعی را در نمایشگاه ببینند و عناوین به چشم‌شان بیاید، این رویداد را از آن خود می‌دانند. نمایشگاه کتاب کیش فرصتی است برای تمام ناشران ایران است و برای مردم دسترسی به عمده‌ کتاب‌های هر نشر امکان‌پذیر می‌شود. به جز مردم کیش و شهرهای اطراف که تا حدی راحت‌تر از دیگر مردم می‌توانند از نمایشگاه بازدید داشته باشند، سایر شهرها هم می توانند در ایام برگزاری این رویداد فرهنگی، مبدا سفر بسیاری از کتاب‌دوست‌ها قرار ‌گیرد.

اما می توان با اضافه شدن قابلیت برگزاری نمایشگاه به ‌صورت مجازی، استقبال بیشتری رقم زد؛ چراکه محدودیت جغرافیایی برداشته شده و مردم از سرتاسر ایران می توانند کتاب سفارش دهند پس برگزاری نمایشگاه به‌تنهایی، زمینه را برای اصل در دسترس بودن کتاب و ایجاد بستری برای مطالعه فراهم می‌کند. اینکه کتاب در دسترس باشد و امکان خرید و عرضه آن به‌سهولت میسر شود یکی از گزینه‌های اولیه در ترغیب افراد به کتابخوانی است. این اصل در دسترس بودن یکی از فرصت‌های مغتنم در زمان برگزاری نمایشگاه کتاب خواهد بود.