دانش آموز به استراحت و آرامش نیاز دارد؛

آنها را از این کلاس به آن کلاس نبرید!

تابستان یعنی استفاده بهینه از اوقات فراغت

ن- رجبی

فصل تابستان با اوقات فراغتش زمانی برای استراحت دانش آموزان است روزگاری کانون های پرورشی و کوچه ها میزبان دانش آموزانی بودند که سه ماه خود را در اوقات فراغت سپری می کردند اما تابستانهای کودکان و نوجوانان امروزی با کلاسهای متعدد و به قولی از این کلاس به آن کلاس پر می شود .

چشم و هم چشمی هم در تابستان و کلاسهای تابستانی راه یافته به نحوی که هنوز مدرسه تمام نشده کلاسهای تقویتی و کمک درسی دانش آموزانی که با نمرات بالا هم قبول شده اند آغاز می شود به امید اینکه سا ل تحصیلی آینده سالی عاری از مشکلات درسی باشد اما این سئوال مطرح می شود که معنای اوقات فراغت چیست؟ و آیا ثبت نام در کلاسهایی که در راستای دروس مدرسه است در تابستان ضرورتی دارد؟ بی تردید مدارس و مراکز آموزشی به اضطراب والدین برای ثبت نام و عدم فراموشی محفوظات و اندوخته های علمی دانش آموزان دامن می زنند دکتر امیر رضا اصنافی استاد یار گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه شهید بهشتی

با اشاره به اهمیت مدیریت زمان در تابستان و گذراندن صحیح اوقات فراغت در این خصوص گفت : تابستان و اوقات فراغت بحثی است که  خانواده ، آموزش و پرورش و نهادهای فرهنگی  هر ساله درصدد فراهم کردن زمینه هایی برای گذراندن  پربار آن هستند .مهمترین مسئله ای که در فصل تابستان برای دانش آموزان به دلیل زمان طولانی فراغت و استراحت از تکالیف درسی حائز اهمیت است مدیریت زمان و عدم هدر رفت اوقات پیش روی دانش آموزان است . متاسفانه مدیریت زمان و عدم هدررفت اوقات فراغت مسئه ای است که تعریف درستی از آن صورت نگرفته به نحوی که پر کردن اوفات فراغت به هر شکل و با هر هزینه ای به معنای استفاده درست و مدیریت شده اوقات فراغت تلقی می شود در حالی که اساسا پر کردن اوقات فراغت دانش آموزان به معنای پرکردن تمامی ساعات آنها و وارد کردن اضطراب حضور در کلاسهای مختلف نیست .

 کلاسهای درسی و تقویتی امری متعارف

دکتر اصنافی فشار خانواده ها را برای ثبت نام در کلاسهای درسی و تقویتی امری متعارف اما اشتباه دانسته می گوید : یکی از مواردی که مورد توجه اکثر خانواده ها قرار دارد ترس از فراموشی دروسی است که در مدرسه دانش آموز فراگرفته است از این رو خانواده ها تلاش می کنند که دانش اموزان و فرزندان خود را حتما به کلاسهایی بفرستند که در راستای دروس مدرسه اشان  باشد  متاسفانه این مسئله مورد توجه بسیاری از خانواده ها قرار دارد و به نوعی خانواده ها با این سردرگمی مواجه هستند که آیا باید فرزندانشان را به کلاسهایی در راستای کلاسهای درسی و تقویتی سال آینده تحصیلی بفرستند یا خیر؟ از سوی دیگر بسیاری از نهادهای آموزشی به این قضیه دامن می زنند و با فراهم کردن موقعیت های آموزشی و کلاسهای تابستانی در مدارس خانواده ها را در موقعیتی قرار می دهند که مجبور می شوند فرزندان خود را به دلایل مختلفی از قبیل کاهش سطح معلومات درسی فرزندان و رقابت با سایر دانش آموزان در این کلاسها ثبت نام کنند.

دکتر اصنافی معتقد است ثبت نام دانش آموزان و فارغ التحصیلی در کلاسهای تابستانی باید منطبق با استعداد و علایق دانش آموزان باشد تصریح کرد:  یکی از دلایل مهمی که والدین سعی دارند فرزندانشان را در کلاسهای مختلف ثبت نام کنند فارغ از اینکه این کلاس با ظرفیت ،شخصیت و استعدادهای فرزندشان هم خوانی دارد یا خیر بی تابی ها و بی قراری های دانش آموزان و بی حوصلگی آنها از ماندن در منزل است .آپارتمان های کوچک و محدود بودن فضای زندگی برای بازی و تفریح سبب شده کودکان و نوجوانان در ایام تابستان کسل شوند همچنین موقعیت اجتماعی و آسیبهای اجتماعی که در شهرهای بزرگ مشاهده می شود موجب عدم حضور کودکان و ونوجوانان در فضای بازی چون محیط خارج از خانه و کوچه و خیابان است .در گذشته بچه ها اکثر به دلیل آشنایی همسایه ها و عدم تراکم آپارتمان ها و در کوچه ها و دم در منازلشان انواع مختلفی از ورزشها و بازی های سنتی را انجام می دادند که نوعی تحرک و ورزش محسوب می شد و هم فشار مالی مضاعفی را بر خانواده ها تحمیل نمی کرد در عین حال کودکان بازی های سنتی جدیدی را فرا می گرفتند اما امروزه به دلائل مختلف یا مجبورند در خانه بمانند یا باید در کلاسهای مختلف با هزینه کردن مبالغ قابل توجهی اوقات فراغت خود را پوشش دهند. به نظر می رسد اینکه حتما دانش آموزان در فصل تابستان باید در کلاسی ثبت نام کنند و در منزل نمانند ناشی از  بخشی  از تفکر سنتی است که درقدیم وجود داشته یا به دلایل مختلف از جمله  گرفتاری والدین  که فرصتی برای بودن در  کنار فرزندانشان  ندارند می باشد .اصولا  فلسفه رفتن به کلاس های آموزشی به  خودی خود بد نیست اما این سئوال مطرح می شود که آیا کلاسی که  فرزندمان را در آن ثبت نام می کنیم  با روحیه ،استعداد و خواسته های فرزندمان مطابقت دارد و حضور در این کلاس مثمر ثمر خواهد بود ؟

ذهن دانش آموز را آزاد بگذارید

استاد یار گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به این نکته که حضور در کتابخانه های عمومی و فراگیری فن و مهارت خاصی در تابستان از جمله فعالیت های مثمر ثمر است افزود : متاسفانه برخی خانواده ها قبل از اینکه به تابستان به معنای اوقات فراغت دانش آموزان توجه کنند اضطراب  سال تحصیلی آینده و موفقیت  تحصیلی سال بالاترفرزندشان را تجربه می کنند و حاضرند با خرج مبالغ قابل توجهی و کلاسهای حضوری فرزندشان را از تابستان برای سال آیندده تحصیلی آماده کنند در حالی که چنین مسئله ای نه تنها برای خود دانش آموز کسالت بار و مفید نیست و در طی سال تحصیلی جدید ذوقی برای فراگیری مطالب جدید ندارد بلکه ممکن است برای دانش آموزانی که آمادده فراگیری دروس جدید هستند ایجاد مزاحمت کنند از این رو این دسته از دانش آموزان در ایام سال تحصیلی کاری جز اتلاف وقت خود و سایر دانش آموزان ندارند . بدیهی است تابستان یعنی استفاده بهینه از اوقات فراغت . نه اینکه در تابستان دانش آموزان تمام وقت خود را در بازی بگذارنند و از زمان خود استفاده بهینه ای نکنند و نه اینکه سرتاسرتابستان را صرف حضور در کلاسهای مختلف  کنند که متوجه اوقات فراغت و تابستان که شیرین ترین ایام برای دانش آموزان است نشوند . اساسا دانش آموز باید تعطیلات را لمس کند و بفهمد وبعد از آخرین امتحان لذت تعطیلی را که دیگر کلاس و مدرسه ندارم را در ک کند . بی تردید والدین باید به دانش آموزان اجازه دهند ذهن خود را در روزهای بعد از مدرسه خالی کنند. آزاد سازی ذهن می تواند در دو سه هفته بعد از پایان آخرین امتحان اتفاق بیفتد  تا بعد از استراحت  لازم و  تخلیه انرژی و کاهش فشارهای ناشی از خستگی امتحانات درسی ذهن آماده ای پیدا کند . در این زمان والدین می توانند با زمان بندی منطقی و مشاوره با فرزندان هدف از حضور در کلاسهای آموزشی تابستانی را مد نظر قرار دهند و به دانش آموز اختیار و اجازه انتخاب کلاسهای مد نظرشان را بدهند نه اینکه این کلاسها براساس علایق و اجباری باشد که والدین بر فرزندشان تحمیل می کنند .اجبار دانش آموز برای پر کردن اوقات فراغت علی رغم میل باطنی نه تنها موجب رشد و شکوفایی استعدادهای دانش آموز نمی شود بلکه موجب از بین رفتن خلاقیت آنها می شود  و در دراز مدت به روحیه و استعداد دانش آموز آسیب می زند .متاسفانه برخی از والدین با اصرار بر حضور فرزندانشان در تابستان در کلاسهای درسی فقط  دانش آموزی  تستی تربیت می کنند   که استعدادی جز تست زدن ندارد و تمام فکر این دانش آموز معطوف کنکور است. یقینا والدین آگاه درصدد هستند تابستان را زمانی برای افزایش ارزش افزوده داشته های فرزندانشان تبدیل کنند  تا در فصل تابستان دانش آموز موفق به فراگیری هنر خاص یا کارهای فنی شوند که در آینده بتوانند از آن بهره مند شوند . بی تردید فراگرفتن  یک فن و مهارت در تابستان خوب است به شرطی که والدین درکنارفراگیری فن و مهارت برای عدم فراموشی مطالعه و علم آموزی بهتر است کتابخانه ها را  فراموش نکنند .استفاده بهینه از ظرفیت های کتابخانه ها در فصل تابستان از مهمترین مسائلی است که خانواده ها باید بدان توجه کنند چرا که چنین اوقات فراغتی یک بار تکرار می شود وانرژی های فراوان کودکی ،نوجوانی و جوانی برای مطالعه های غیر درسی و فراگرفتن مطالب ارزشی ،اخلاقی و علمی کمتر تکرار می شود

فرزندان فلش مموری نیستند!

دکتر اصنافی  معتقد است  ذهن دانش آموز بعد از پایان آخرین امتحان باید مدتی آزاد و خالی بماند و والدین نباید فرزندانشان را همانند فلش مموری ببینند. وی گفت: والدین باید به این مسئله واقف باشند که  یک برنامه آموزشی و سازمان اموزشی برای یک بازده زمانی خاصی در نظر گرفته می شود  اگر قرار بود  تابستان هم برنامه درسی داشته باشیم چرا فصل تابستان تعطیل است ؟ اگر مدارس و مربیان فکر می کنند برای عدم هدر رفت اوقات فراغت دانش آموزان در تابستان باید کلاسهایی برگزار نمایند و در این فرصت سه ماههه لازم است به دانش آموزان مهارتی  اموخته  شود و با حضور در کلاس های آموزشی درسی در تابستان ارزش افزوده بییشتری به دست می آورند  طبیعتا با برنامه ریزی می توان درباره مطالب مهم غیر درسی که در ایام سال تحصیلی امکان بازگو شدن آن وجود ندارد پرداختن به  مسائلی چون  مباحث فرهنگی و توجه به  حضور در  شبکه های اجتماعی فرصت ها و آسیب های آن .از این رو بهتر است مطالب آموزشی در فصل تابستان  کاربردی بوده  و فراتر از ان چیزی باشد که در دوره تحصیل عادی سپری می شود . به هر حال منطقی تر این است ذهن  اطلاعاتی را  براساس روال منطقی خود  کسب کند. همانطور که می دانید ذهن نمی تواند به طور مطلق و ناگهانی اطلاعاتی را جذب کند،  بنابراین اطلاعات باید خرد خرد بدان داده شود به همین خاطر است دروس به ازای سن دانش آموزان و میزان درک و استعداد آنها در مقاطع مختلف آموزش داده می شود

وی همچنین افزود : والدین و مربیان آموزشی باید به این مسئله واقف باشند که ذهن دانش آموز در تابستان برای کسب اطلاعات تازه باید خالی گذاشته شود . مفهومی در فیزیک و علم اطلاعات وجود دارد که مفهوم مشترکی است  که  انتروپی و مگا انتروپی نامیده می شود یعنی  شما باید زمانی ذهنتون کاملا خالی  از اطلاعات  شود و دوباره ذهن نیازمند اطلاعات شود  در این زمان است که معلم می تواند اطلاعات را به شکل بهتری به دانش اموزان منتقل کند . بنابراین یه نظر می رسد برگزاری کلاسهای سال آینده در مدارس در تابستان نتواند بحث خلاء اطلاعاتی را به طور کامل پوشش دهد هر چند ما نمی گوییم دانش اموز با ذهن خالی سر کلاس جدید  بیاید ،بلکه  این کار را می تواند در دو هفته با پایان تعطیلات تابستانی  زمانی که کتابهای درسی اش را خریداری می کند  انجام دهد .بهترین کار برای دانش آموزان در تابستان باز کردن ذهن و حضور در طبیعت و لذت بردن از آن است درس گرفتن از پدیده های اطراف ،گردش علمی ومطالعه کتابها غیر  در سی  در طول تطیلات ذهن را باز کند از طبیعت لذت ببرد از پدیده های اطراف درس بگیرد .بنابراین بهتر است خانواده ها بین فرزندان خود وفلش مموری تفاوتی قائل شوند و فقط به دنبال محفوظات نباشند . نباید تصور کنیم دانش اموز بانک است و سپرده ای به او بدهیم تا همان سپرده را به ما بازگرداند مهم این است که اطلاعاتی به روز و کارآمد داشته باشد تا به نحو بهینه از آن استفاده کند.