تقویم چهارساله و الگوی تکرارشونده

در چهار سال گذشته، بازار سرمایه به‌طور شگفت‌انگیزی یک چرخه تقویمی را تکرار کرده است. در این الگو، اواخر مهرماه به‌عنوان زمان شکل‌گیری کف قیمتی شناخته شده و از آبان تا اردیبهشت شاهد موج صعودی بوده‌ایم. همین تجربه، زمینه‌ای برای تداوم الگو در سال جاری ایجاد می‌کند و به تقویت احتمال رونق دوباره بورس در پاییز و زمستان ۱۴۰۴ می‌انجامد.

سایه سنگین ترس از جنگ مجدد

تحلیلگران می‌گویند اسرائیل از راهبرد «چمن‌زنی» برای مهار تدریجی توان هسته‌ای و موشکی ایران استفاده می‌کند؛ یعنی حملات مقطعی برای تضعیف توانمندی‌ها بدون ورود به جنگی تمام‌عیار. جنگ ۱۲ روزه اخیر نشان داد که اسرائیل همچنان این سیاست را دنبال می‌کند و مقامات تل‌آویو نیز بارها تأکید کرده‌اند در صورت مشاهده تهدید جدید آماده اقدام دوباره هستند. همزمان، اسرائیل با توسعه سامانه‌های دفاعی چون «پیکان»، خرید جنگنده و سوخت‌رسان‌های هوایی و افزایش بودجه نظامی، توان مقابله خود را تقویت کرده است. بعد تبلیغاتی نیز پررنگ است؛ اسرائیل می‌کوشد افکار عمومی و جامعه بین‌المللی را با بزرگ‌نمایی تهدید غنی‌سازی اورانیوم ایران همراه کند. با این حال، شواهد موجود نشان می‌دهد که تهدیدها بیش از آنکه به معنای عملیات قریب‌الوقوع باشند، بیشتر جنبه روانی و بازدارنده دارند و زمان‌بندی مشخصی برای حمله بعدی وجود ندارد.

نگاه به شرایط امنیتی نشان می‌دهد که جنگ دوازده‌روزه اخیر گرچه با اهداف اعلامی مهاجمان همراه بود، اما پاسخ متقابل ایران هزینه‌هایی بر آنان تحمیل کرد. همین موضوع سبب شده است که احتمال تکرار حمله در کوتاه‌مدت کاهش یابد. کاهش ریسک‌های ژئوپلیتیک از جمله عواملی است که می‌تواند فضای روانی بازارها را آرام‌تر کند و زمینه رشد سرمایه‌گذاری در بورس را فراهم آورد.

امضای توافق قاهره با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی یک دستاورد دیپلماتیک مهم برای ایران به شمار می‌رود. این توافق نشان‌دهنده تمایل کشور به ادامه همکاری در چارچوب غیرنظامی است و عملاً تهدید خروج از NPT را به حاشیه برده است. چنین اقدامی فشارهای سیاسی را کاهش داده و می‌تواند مسیر تعاملات اقتصادی را در ماه‌های آینده هموارتر سازد.

انتظار انتشار آمار تولید مناسب از صنایع انرژی محور

یکی دیگر از متغیرهای کلیدی اثرگذار بر چشم‌انداز بورس، وضعیت مالی دولت و تأمین انرژی صنایع صادرات‌محور است. در پایان شهریور، دولت موفق به وصول درآمدهای مالیاتی شد؛ اتفاقی که نیاز به فشار بر بازار بدهی یا استقراض مستقیم از بانک مرکزی را کاهش می‌دهد. علاوه بر این، پایداری نسبی در تأمین برق و گاز طی ماه‌های مهر و آبان امکان تولید حداکثری برای شرکت‌های بزرگ فراهم کرده و این عامل به سودآوری صنایع بورسی کمک خواهد کرد.

نفت و نقش چین به‌عنوان خریدار اصلی

چین همچنان مشتری راهبردی نفت ایران است. آمارهای اخیر نشان می‌دهد واردات نفت از ایران نه‌تنها در سطح ۱.۳ میلیون بشکه در روز باقی مانده، بلکه در سپتامبر به مرز ۲ میلیون بشکه رسیده است. چنین حجمی از صادرات، با توجه به توافقات امنیتی–اقتصادی میان پکن و ریاض و نیز موضع حمایتی چین در برابر سازوکار تحریم‌ها، اطمینان‌بخش است. استمرار درآمدهای نفتی نقش مهمی در تثبیت بازار ارز و تقویت بنیه مالی دولت ایفا می‌کند.

نظام ارزی و احتمال تعدیل

در اقتصاد ایران هیچ‌گاه فاصله بیش از ۵۰ درصدی بین نرخ آزاد ارز و نرخ سامانه نیما پایدار نبوده است. تجربه تاریخی نشان می‌دهد چنین شکافی سرانجام به اصلاح می‌انجامد. سیاست‌گذاران نیز با طرح‌هایی مانند ایجاد «تالار دوم ارزی» در مسیر تعدیل حرکت می‌کنند. در صورت تحقق این سناریو، شرکت‌های صادرات‌محور بورسی از نرخ‌های بالاتر ارز منتفع خواهند شد.

وضعیت بازار جهانی طلا و اثر آن بر داخل

بازار طلا در سطح جهانی در ماه‌های اخیر رشد قابل توجهی داشته و وارد فاز اشباع خرید شده است. همین وضعیت احتمال اصلاح قیمت‌ها را افزایش داده است، به‌ویژه با توجه به همبستگی آن با بازارهای پرریسک همچون سهام بین‌المللی و رمزارزها. در داخل کشور نیز به دلیل رشد همزمان ارز و طلای جهانی، ارزش بازار طلا نسبت به نقدینگی به بیشترین حد تاریخی خود رسیده است. این بزرگ‌شدن سهم طلا از نقدینگی ملی، الگویی کلاسیک از یک بازار بیش‌خرید محسوب می‌شود که در برابر اصلاح کوتاه‌مدت آسیب‌پذیر است.

نقدینگی دلاری و حمایت از ریال

برآوردها نشان می‌دهد حجم نقدینگی دلاری در پاییز به مرز ۱۰۰ میلیارد دلار با نرخ محاسباتی ۱۲۰ هزار تومان رسیده است. این سطح از منابع، در بازه ۱۵ سال گذشته به دفعات مانع از سقوط شدیدتر ارزش ریال شده است. اکنون نیز، با وجود درآمدهای نفتی نسبتاً پایدار و سیاست پولی انقباضی، همین سطح نقدینگی می‌تواند به‌عنوان سپری در برابر افت بیشتر پول ملی عمل کند.

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

با مرور تمامی عوامل فوق، تصویری روشن از بازارهای اصلی ایران در پاییز ۱۴۰۴ به دست می‌آید. در حالی که بازار طلا به دلیل اشباع خرید جهانی و سهم بالای آن از نقدینگی داخلی در معرض اصلاح قرار دارد و بازار ارز نیز تحت حمایت نقدینگی دلاری و درآمدهای نفتی از ثبات نسبی برخوردار است، بورس تهران در نقطه‌ای استثنایی ایستاده است.
ترکیب کف تاریخی ارزش سهام، الگوی تقویمی تکرارشونده، بهبود شرایط مالی دولت، ثبات انرژی صنایع، و احتمال اصلاح سیاست‌های ارزی، همگی حکایت از آن دارند که بازار سرمایه شانس بیشتری نسبت به سایر بازارها برای پیشتازی در بازدهی دارد.

به این ترتیب، اگرچه تغییر در هر یک از مفروضات می‌تواند سناریو را دگرگون کند، اما بر اساس مجموعه داده‌های موجود، محتمل‌ترین پیش‌بینی این است که بورس تهران در پاییز ۱۴۰۴ صدرنشین بازارهای مالی ایران خواهد بود.