دوره مورد بررسی:

دروه مورد بررسی این گزارش از ابتدای دولت دوازدهم در 1392 تا 1403 را در بر می گیرد.دوره ای 11 ساله که منطقه آزاد تجاری صنعتی کیش شاهد معارفه  8 مدیر عامل و یک سرپرست ، در مجموع 9 مدیر بود. آمارهای این دوره زمانی به خوبی بی ثباتی مدیریتی را به عنوان یک آفات نشان می دهد. 4 مدیرعامل دوره مورد بررسی در دولت یازدهم و دوازدهم یعنی دولت حسن روحانی ،سه مدیرعامل در دوره دولت سیزدهم یعنی دولت مرحوم ابراهیم رئیسی  و یک مدیرعامل هم در دولت چهاردهم یعنی دوره مسعود پزشکیان است. بلندترین دوره مدیریتی در محدوده زمانی گزارش به دولت اول روحانی( 1396-1392) و مدیرعاملی علی اصغر مونسان برمی گردد که چهارسال ( 1396-1392)به عنوان مدیرعامل کیش بود. کوتاه ترین دوره مدیریتی نیز در دولت سیزدهم و سرپرستی محمد رضا نوایی لواسانی ( 22 آبان ماه 1400 لغایت 16 اسفند 1400) برمی گردد. مدیران عامل دوره مورد بررسی در دوره های وزارت علی اصغر طیب نیا ، مهدی کرباسیان، سید احسان خاندوزی و عبدالناصر همتی به عنوان وزیر امور اقتصاد و دارایی و دبیری علی اکبر ترکان، مرتضی بانک، حمید رضا مومنی، سعید محمد، نصرالله ابراهیمی( سرپرست) ، حجت عبدالملکی و رضا مسرور بر شورای عالی مناطق ازاد تجاری صنعتی و ویژه اقتصادی منصوب شده اند.چون دسترسی به متن کامل سخنرانی مدیران عامل در مراسم معارفه برایم فراهم نشد صرفا به گزارش های خبری تکیه کردم و ازاین جهت متن پیش رو می تواند محل نقد قرار گیرد.گزارش های خبری مورد استناد در متن پیش رو از پایگاه اطلاع رسانی سازمان منطقه آزاد کیش و روزنامه اقتصاد کیش استخراج شده است. شوربختانه دسترسی به متن گزارش خبری مراسم معارفه علی اصغر مونسان در پایگاه اطلاع رسانی سازمان خارج از دسترس بود.آرشیو روزنامه اقتصاد کیش در پایگاه اطلاع رسانی این رسانه هم ، امکان دسترسی به آرشیوسال 1392 را نداد. جا دارد سازمان منطقه ازاد تجاری صنعتی کیش در دوره مدیریت جدید، نسبت به ثبت و مستند سازی تاریخ سازمان در پایگاه خود اقدام کند.

علی اصغر مونسان: ( شهریور 1392- شهریور 1396)

علی اصغر مونسان زاده 1349 در تهران ، اولین مدیر عاملی است که در دولت اول حسن روحانی سکان هدایت سازمان منطقه آزاد کیش را برعهده گرفت. بررسی سوابق تحصیلی و اجرایی مونسان پیش از عزیمت به کیش نشان می دهد، او کارشناسی عمران خود را در دانشگاه صنعتی شریف و کارشناسی ارشد مدیریت ساخت از دانشگاه صنعتی امیرکبیر اخذ کرده بود.در برخی از منابع آمده بود که وی   مدرک کارشناسی ارشد مدیریت بازرگانی هم  از سازمان مدیریت صنعتی دریافت کرده‌ بود. وی در دوره مدیریت عاملی در کیش در مقطع دکتری مهندسی عمران در پردیس دانشگاه شریف مشغول به تحصیل شده بود.

پیشینه اجرایی مونسان نشان می دهد که تا قبل از عزیمت به کیش دراسکله شهید رجایی، معاون اجرایی شرکت مانا (سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران)، عضویت هیئت مدیره و معاون اجرایی شرکت دی (بنیاد مستضعفان)، مسئولیت‌های اجرایی در فاز اول منطقه پارس جنوبی (پالایشگاه پارس جنوبی) و منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس، همچنین عضو هیئت مدیره و معاون فنی و اجرایی شرکت هریس مهندس عضو هیئت مدیره و مدیرعامل شرکت آتی ساز (بنیاد مستضعفان)، مدیرعامل سازمان فنی- مهندسی شهرداری تهران و سپس مدیرعاملی شرکت توسعه فضاهای فرهنگی شهرداری تهران مسغول به فعالیت بوده است.

وی در شهریور ماه 1392 با حکم علی اکبر ترکان ، مدیرعامل سازمان منطقه آزاد تجاری صنعتی کیش شد . مونسان در مراسم معارفه خود به حل مشکل آب و برق و تسریع در اجرای پروژه های عمرانی با نصب روز شمار برای هرپروژه به عنوان مهم ترین برنامه های خود اشاره کرد. مونسان در دوره دوم دولت حسن روحانی در شهریور ماه 1396به عنوان معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و بعدتر وزیر میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری منصوب شد.

محمد ابراهیم انصاری لاری ( 22 مهرماه 1396 تا 14 آذرماه 1397)

محمد ابراهیم انصاری لاری زاده 16 آبان ماه 1339 شهرستان لار در آغاز دور دوم دولت حسن روحانی در مهرماه 1396 به عنوان مدیرعامل منطقه آزاد تجاری صنعتی کیش جایگزین علی اصغر مونسان شد.انصاری لاری از نخبگان علمی کشور است. وی فارغ التحصیل دیپلم ریاضی بود و در آزمون سال ۱۳۶۲ با کسب رتبه دوم کنکور سراسری در رشته حقوق دانشگاه تهران به تحصیل مشغول و تا مقطع دکتری همین رشته پیش رفت. وی در زمان تحصیل  هم‌زمان مدیر دفتر امور مجلس در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌شود و با روزنامه‌های کیهان، جمهوری اسلامی و اطلاعات در سال‌های ۱۳۶۳ تا ۱۳۶۷ همکاری می‌کند.

انصاری لاری تا پیش از پذیرش مسئولیت مدیرعاملی منطقه آزاد تجاری صنعتی کیش، کلکسیونی از مسئولیت های بین المللی و ملی را در کارنامه خود ثبت کرده بود.معاونت وزارت کشور ، استانداری استان های بوشهر و فارس، معاونت سیاسی امنیتی استانداری بوشهر، مناصب متعد فرهنگی چون عضویت در هیات امنای کتابخانه ملی،  دو دوره ریاست هیئت امناء مؤسسه نمایشگاه‌های فرهنگی کشور، دو دوره عضو شورایعالی انجمن خوشنویسان کشور،دو دوره عضویت هیات امنا موسسه رسانه های تصویری ، عضو هیئت تحریریه روزنامه همشهری و مشاور وزیر کشور بخشی از مسئولیت های وی است. همچنین در عرصه بین المللی به علت پیشینه پر نفوذ شخصی و خانوادگی در کشورهای عربی از سال 1392 تا 1396 مدیرعامل شرکت بازرگانی بین المللی پاسارگاد وابسته به بانک پاسارگاد در امارات متحده عربی را برعهده داشت. علاوه براین انصاری لاری با مقبولیت بالای که در بخش مدنی داشت و دارد، سابقه بنیانگذاری و رئیس هیئت امناء مؤسسه آموزش عالی حافظ شیراز ، ریاست هیئت امنای بنیاد فارس شناسی، ریاست هیات امنا مجموعه تخصصی بزرگ اهدای عضو ابن سینا و رئیس هیات امنای مجموعه تخصصی چشم پزشکی دکتر خدادوست را در کارنامه اجرایی خود ثبت کرده است.

انصاری لاری با سابقه دانشی و پربار اجرایی ، شناخت و اشراف به منطقه جنوب و کشورهای عرب خلیج فارس و مهم تر از همه ارتباطات وسیع و گسترده با جامعه عربی ، همه دانش و سرمایه ملی و بین المللی خود را در خدمت جزیره کیش قرار داده بود. وی در سخنرانی مراسم معارفه چند محور را به عنوان سیاست های پیش روی خود معرفی کرد. انصاری لاری در این سخنرانی چشم انداز تبدیل جزیره کیش به عنوان شهر خلاق را مطرح ساخت. وی با اشاره به اهمیت کیفیت بخشی  خدمات در جزیره گفت ما افق های بلندتری را پیش رو داریم و هدف ما گذر از دوران رشد و رسیدن به تحولات موثر و مهم در بخش های مختلف است. انصاری لاری  فعالیت های تحول گرا، ماندگار، اثر بخش و برکت افزا را مسیری برای تحقق کیفیت معرفی کرد و سخن از تحول ، نوآوری، برنامه ریزی اصولی  وتلاش هدفمند وآینده نگری مبتنی بر عقل و درایت برای تحقق این چشم انداز گفت. وی در بخش دیگری از سخنرانی خود از تبدیل جزیره کیش به هاب منطقه ای معاملات پولی وارزی و فعالیت شعب بانک های بین المللی، معرفی کیش به عنوان قطبی موثر در تعیین نرخ ارز در معاملات تجاری، ایجاد زمینه حضور برندهای مطرح جهانی در مراکز تجاری کیش، رشد گردشگری و تبدیل جزیره کیش به دروازه گشوده ایران اسلامی بر بازار پر رونق گردشگری جهان، رشد همه جانبه و توسعه همگون فعالیت های فرهنگی، اجتماعی، علم و فناوری و تجارت و گردشگری با محوریت اخلاق و فرهنگ از جمله طرح ها و اولویت هایی بود که برای فعالیت در این منطقه برشمرد. انصاری لاری در بخشی از سخنان خود از خط مشی جذب حداکثری و دفع حداقلی در منطقه به میان آورد و گفت تلاش می کند ورای تفاوت ها و با تکیه بر توانایی های موجود منطقه ای در کنار رعایت کامل اخلاق و انسانیت، شرایط میزبانی مطلوب برای گردشگران داخلی و خارجی را فراهم آورد.

غلامحسین مظفری (14 آذرماه 1397 تا 11 اسفندماه 1399)

غلامحسین مظفری زاده اردیبهشت 1347 در مظفرآباد روستایی کم جمعیّت در بخشِ مرکزی شهرستان نیشابور است. وی مقطع کارشناسی خود را در رشته مهندسی کشاورزی  دانشگاه زنجان گذراند و بعدتردررشته مدیریت برنامه ریزی شهری و منطقه ای دانشگاه تهران دکتری خود را اخذ کرد. مظفری در 14 آذرماه 1397 با حکم مرتضی بانک به عنوان مدیرعامل سازمان منطقه آزاد کیش منصوب و جایگزین محمد ابراهیم انصاری لاری شد.

مظفری تا پیش ازپذیرش این سمت مسئولیت های اجرایی متعدد نمایندگی مجلس شورای اسلامی ،فعالیت های  اقتصادی، سیاسی، مالی، قضایی و علمی  را در کارنامه خود ثبت کرده بود.رئیس جهاددانشگاهی خراسان رضوی،فرماندار ویژه شهرستان نیشابور، معاون برنامه ریزی و اقتصادی استانداری خراسان بزرگ،نماینده مردم نیشابور در مجلس شورای اسلامی در مجلس هفتم، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس هفتم،معاون سازمان اقتصادی کوثر،مدیر عامل بانک شهر،عضو هیات مدیره بانک تجارت،معاون توسعه مدیریت و منابع انسانی استانداری تهران و مستشار دیوان محاسبات بخشی از مسئولیت های مهمی بود که وی برعهده داشت.

مظفری در سخنرانی مراسم معارفه خود 5 محوراصلی پاک دستی، مردم داری، خدمت صادقانه ، شفافیت و مشارکت واقعی با بخش خصوصی توانمند را به عنوان سرلوحه فعالیت های خود و سازمان معرفی کرد.وی اذعان داشت که این 5 محور در همه امور و برنامه ریزی های سازمان منطقه ازاد کیش سرلوحه و مدنظر قرار خواهند گرفت.

وی در بخش دیگری از سخنان خود تصریح کرد: "اگر این اصول مد نظر قرار گیرد این امکان را خواهیم داشت که در منطقه آزاد کیش در آمد پایدار برای توسعه همه جانبه داشته باشیم و با دستیابی به بازار توسعه یافته مالی، جایگاه واقعی خود را در ترانزیت کالا و گردشگری، به دست آوریم. توسعه گردشگری حلال و سلامت و رشد گردشگری ورزشی در قالب برنامه منسجم با اتکال به خداوند متعال و همراهی مردم و مسئولان از دیگر اهداف مورد اشاره دکتر مظفری بود.

جعفر آهنگران ( 11 اسفند 1399تا 30 فروردین 1400به عنوان سرپرست  / 30 فروردین 1400 تا 22 آبان 1400 به عنوان  مدیرعامل)

جعفر آهنگران زاده 1337 زرین دشت از قدیمی ترین مدیران نام آشنای مناطق آزاد تجاری صنعتی وویژه اقتصادی است. وی تمام ادوار تحصیلات عالی تا اخذ مدرک ارشد در علوم اقتصادی و دکتری در مدیریت دولتی ، گرایش توسعه منابع انسانی رادردانشگاه علامه طباطبایی تهران پشت سر گذاشت.هم اکنون نیز به عنوان عضو شورای راهبری مناطق آزاد تجاری صنعتی و ویژه اقتصادی و استادیار دانشگاه علم و فرهنگ و مدیر گروه آموزشی هتل داری و گردشگری در همین دانشگاه مشغول به تدریس و تحقیق است.

سابقه اجرایی جعفر آهنگران با دانشگاه و دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد تجاری صنعتی و ویژه اقتصادی گره خورده است.ریاست جهاددانشگاهی علامه طباطبایی و مسئولیت های مختلف در دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد در دبیری مرتضی الویری (١٣٧٧-١٣٧٢)، حسین نصیری (١٣٨٤-١٣٧٧)، صادق عابدین (١٣٨٥-١٣٨٤)، محمود صلاحی‌احمدآبادی (١٣٨٨-١٣٨٥)، حمید بقایی (١٣٩٢-١٣٨٨)، اکبر ترکان(1396-1392)مرتضی بانک(1396-1399) و حمید رضا مومنی ( 1400-1400) به استثنای دوره کوتاهی از تصدی حمید بقایی   حضور داشت. وی همچنین در ادوار مختلف در هیات مدیره های مناطق آزاد به عنوان عضو غیر موظف حضور داشت.آخرین سمت آهنگران  سرپرستی توسعه مدیریت دبیرخانه شورایعالی مناطق آزاد بود و در اسفند ماه 1399 با حفظ سمت به عنوان سرپرست منطقه آزاد کیش با حکم مرتضی بانک منصوب شد. وی در فروردین ماه 1400 با حکم حمید رضا مومنی که در دبیرخانه جایگزین مرتضی بانک شده بود به عنوان مدیرعامل منطقه آزاد کیش برگزیده شد.

جعفرآهنگران در مراسم معارفه خود به عنوان سرپرست  در 11 اسفندماه 1399 و بعدتر در 30 فروردین 1400 به عنوان مدیرعامل  دو سخنرانی ایراد کرد.در مراسم معارفه به عنوان سرپرست به مواردی چون نظم در ارائه خدمات گردشگري، انظباط اداري، شفافيت، رونق فعاليت هاي الگویی فرهنگي و اجتماعي، تكريم فعالان اقتصادي ، سرمايه گذاران و ساكنان جزيره كيش و لزوم توجه به مزایای سامانه پنجره واحد خدمات مناطق آزاد را از محورهاي مهم فعاليت خود معرفی کرد. همچنین به سرانجام رساندن طرح های عمرانی کیش تا پایان دولت دوازدهم، توسعه فرودگاه کیش ، تکمیل زیر ساخت های ضروری در بخش تامین آب و برق ، تقویت زیرساخت های آب و برق، رشد امکانات درمانی، امکانات بندری، ترافیک شهری، و توجه به ارتقاء سطح امکانات و تجهیزات در مراکز درمانی را از ماموریت های خود برشمرد.

جعفر آهنگران در مراسم معرفی خود به عنوان مدیر عامل منطقه آزاد تجاری صنعتی کیش در 30 فروردین ماه 1400  با اشاره به اینکه این منطقه متعلق به همه است از ارزان شدن سفر به این منطقه سخن گفت. متوقف کردن روند واگذاری کیش ایربه بخش خصوصی ،ساخت مسکن ملی ارزان در کیش، تعمیم تجربه موفق استفاده از ابزارهای مالی نوین به بخش خصوصی، توجه ویژه به طرح های نیمه تمام بخش خصوصی و دولتی ، تقویت شورای حقوقی سازمان، ارتقای فرایند های یادگیری به منظور تکریم بیشتر اربابان رجوع، تشکیل و توسعه فعالیت کارگروه رفع موانع تولید، بهسازی نظام تصمیم سازی در سازمان، مشارکت دهی بخش خصوصی در تصمیم گیری، توجه به پیوست های فرهنگی و اجتماعی را برنامه های اولویت دار خود اعلام کرد.

دوره مسئولیت 9 ماهه جعفر آهنگران در کیش، با انتقال قدرت از دولت دوازدهم یعنی دولت دوم حسن روحانی به دولت سیزدهم یعنی دولت مرحوم ابراهیم رئیسی و تغییر وتحول در دبیرخانه از مرتضی بانک به حمید رضا مومنی و بعدتر سعید محمد به عنوان دبیر شورای عالی مناطق آزاد تجاری صنعتی وویژه اقتصادی مصادف بود.

محمد رضا نوایی لواسانی ( 22 آبان ماه 1400 تا 16 اسفند 1400)

محمد رضا نوایی لواسانی زاده تهران و از متولدین دهه 1360واولین انتخاب دردوره دبیری سعید محمد به عنوان سرپرست سازمان منطقه آزاد کیش در دولت سیزدهم بود. از مهم ترین سوابق مدیریتی وی می توان به ریاست هیئت مدیره و مدیرعامل شرکت سرمایه گذاری رویای روز کیش، مشاور معاون رییس جمهور در بنیاد شهید، مدیرعاملی هولدینگ دیدار ایرانیان (کارگزار اصلی شهرداری تهران)، عضویت در هیئت مدیره شرکت راه پرواز (زیر مجموعه راه آهن جمهوری اسلامی ایران)، مدیرعاملی شرکت توسعه کار آفرینی ایثارگران کشور (تکاک)، ریاست هیات مدیره شرکت لیزینگ دی، عضویت در شورای عالی مرکز نخبگان شاهد و ایثارگر و همچنین عضویت در هیئت مدیره شرکت نوسازان شهر تهران اشاره کرد.

به باورم در گزارش تکمیلی که به سخنان مدیران عامل در پایان دوره مسئولیت شان می پردازد، نامه استعفاء لواسانی مدرک مستند بسیار مهمی برای بررسی دوره کوتاه مدیریتی 4 ماهه وی است. لحن و رویکرد وی درسخنرانی مراسم معارفه خبر از روزهای پرتنش پیش رو داشت.وی با اشاره به نقش مدیر جوان و انقلابی که دارای دانش و اگاهی لازم برای اتخاذ تصمیم های کارآمد است ، از آشنایی کامل خود با مشکلات منطقه خبر داد . نوایی لواسانی در بخش دیگری از سخنرانی خود  با اشاره به نقش مهم مدیران و مسئولان منطقه در امانت داری گفت: اجازه نداریم برای حفظ بقای خودمان از بیت المال هزینه کنیم. همچنین با اشاره به وضعیت فرهنگی و اجتماعی کیش گفت برخی از موضوعات در این منطقه نهادینه شده است که با انقلاب اسلامی منافات دارد. وی محور مدیریتی خود را در جزیره کیش، حمایت از کار آفرینان عنوان کرد.علاوه برآن گفت در فرایند حمایت از کار آفرینان شفافیت سرلوحه کار قرار می گیرد و امضاهای طلایی حذف می شود . سرپرست جدید منطقه آزاد کیش اصلاح فرایند ها و هدایت جزیره به سمت بهشت کار آفرینی ، مقابله با حذف معافیت های مالیاتی ، حل مشکلات عدیده ای ناشی از واگذاری برخی شرکت ها را محورهای دیگر برنامه خود معرفی کرد. نوایی لواسانی با اشاره به پیشینه مدیریتی جزیره ادعا کرد که  به جز دوره کوتاه مدیریت جعفر آهنگران مدیرعامل وقت سازمان منطقه آزاد کیش، در سنوات گذشته با بد عهدی در امانت داری کیش ، بهترین امتیاز منطقه آزاد را ازدست دادیم در صورتی که این امتیازات می‌توانست رونق بخش جزیره باشد. وی ادعا کرد روش مدیریتی که آغاز کرده است در سیستم سازمانی ماندگار و سبب رونق مؤلفه‌های آرامش در کیش خواهد شد. لواسانی گفت ، آرامش هدفی است که مؤلفه‌های مختلفی از جمله "فرهنگی، اجتماعی، اعتقادی و سرمایه گذاری را افزایش خواهد داد.

سرپرست منطقه آزاد کیش چهارماه بعد در 19 اسفند ماه 1400 با نگارش متن استعفاء جنجالی و پذیرش آن از سوی سعید محمد ،مدیریت منطقه با حکم دبیر شورای عالی مناطق آزاد به سعید پورزادی معاون وقت عمرانی و زیربنایی به عنوان مسئول اداره منطقه ، برای مدت کوتاه ( 4 روز) سپرده شد.دوره دبیری سعید محمد از یک جهت بسیار سوال برانگیز و پرتنش بود. وی با انتخاب مهدی حسین زاده یزدی به عنوان معاون فرهنگی ، اجتماعی و گردشگری دبیرخانه شورای عالی ، زیر لوای مبارزه با نئو لیبرالیسم و حاکمیت این تفکر در مناطق آزاد سبب ساز فرار سرمایه و برانگیختن مقاومت مجامع صنفی مناطق آزاد تجاری صنعتی شد. اوج این مقاومت مدنی را می توان با نگاه به محتوای بیانیه مجامع صنفی جزیره کیش در پاسخ به هجمه سعید محمد به مسائل فرهنگی اجتماعی در مناطق آزاد و کیش مشاهده کرد. شوربختانه سعید محمد در دیدارهای رسمی با روحانیون متنفذ به جای تبیین و تشریح درست و صادقانه وضعیت فرهنگی اجتماعی مناطق آزاد تجاری صنعتی با برافراختن پرچم حاکمیت نئولیبرالیسم در مناطق آزاد صحنه های بی بدیلی در تخریب این مناطق را خلق کرد.رسوب این تفکر را می توان در برخی از سخنان محمد رضا نوایی لواسانی هم مشاهده کرد. البته اوج این تفکر ضد مناطق آزاد تجاری صنعتی را بعدتر و به شکل بسیار پررنگ در متن استعفای نوایی لواسانی و هامش پذیرش استعفاء توسط سعید محمد مشاهده کرد. در گزارش بعدی متن استعفاء و هامش سعید محمد در پذیرش استعفاء که در نوع خود سند ارزشمند و ماندگاری در تاریخ مناطق آزاد تجاری صنعتی است، نقد خواهم کرد.

مهدی کشاورز( 23 اسفند ماه 1400- 7 دی ماه 1401)

4 روز بعد از استعفاء جنجالی محمد رضا نوایی لواسانی ، مهدی کشاورز،  زاده 1353 در تهران با اصالت رودسری با حکم سعید محمد به عنوان مدیرعامل منطقه آزاد تجاری صنعتی کیش منصوب شد. وی دارای مدرک کارشناسی مهندسی عمران و کارشناسی ارشد مدیریت کسب و کار بود. از جمله سوابق اجرایی مهدی کشاورز چافجیری می توان به این موارد اشاره کرد: مدیر عامل موسسه نور در تهران، مدیرعامل و عضو هیئت مدیره شرکت مهندسی توسعه آب تابان، عضو هیئت مدیره شرکت تامین مسکن نوید ایرانیان، سرپرست شرکت تامين مسكن جوانان (ثجوان) ، مسئول نقشه برداری و معاونت فنی (جانشین کارگاه) موسسه حرا ، مسئول دفتر فنی شرکت مهندسی سپاسد، مدیرفنی و جانشین مدیر پروژه سد کارون ۴ لردگان استان چهارمحال بختیاری، و آخرین سمت وی تا قبل از انتصاب به مدیرعاملی سازمان منطقه آزاد کیش ،با حکم سعید محمد به عنوان مشاور دبیر و مدیرکل امور فنی، زیربنایی و املاک دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی منصوب شده بود.حضور مهدی کشاورز در مناطق آزاد با شروع مسئولیت سعید محمد آغاز و اندکی پس از برکناری سعید محمد با برکناری ایشان توسط حجت عبدالملکی در 7 دی ماه 1401 به پایان رسید.

بی شک فضای مراسم معارفه مهدی کشاورز در تاریخ جزیره کیش بی سابقه است. روزنامه اقتصاد کیش  فضای جلسه معارفه را که پشت درهای بسته و بدون حضور کیشوندان و اصحاب رسانه برگزارشد را با تیتر " معارفه پادگانی" به نقد کشید. این روزنامه در نقد شیوه برگزاری جلسه معارفه که به باورم به خاطر بیم رویارویی سعید محمد با رسانه ها و افکار عمومی کیش و فرار از این رویارویی و پاسخگویی بود، نوشت "در دولتی که شفاف سازی و مردم داری را سرلوحه شعارهای خود قرار داده است بنظر می رسد وقوع چنین اتفاقاتی کمی عجیب و کم لطفی به برنامه های دولت و رئیس جمهور محترم باشد و اجراء چنین روش های پادگانی در برنامه هایی که اتفاقا همگان باید با افکار و دیدگاه های مدیر جزیره منطقه آشنا شوند بر خلاف سیاست های دولت مردمی و بی اعتنایی و بی توجهی به مردم و فعالان اقتصادی کیش اســت که دوســت دارند با افکار و دیدگاه های مدیر جدید منطقه آشنا شوند".بازهم تاکید می کنم ،به باورم سعید محمد با برگزاری جلسه معارفه در پشت درب های بسته سعی داشت خود را در معرض پرسش رسانه ها برای نامه استعفاء محمد رضا نوایی لواسانی و هامش بسیار معنادار ی که نوشته بود، قرار ندهد.نکته قابل اعتناء دیگر هم زمانی تغییر ترکیب هیئت مدیره با معرفی مهدی کشاورز است.

مهدی کشاورز در مراسم معارفه " مدیریت علمی و برمبنای عقل و به دور ازنمایش" را لب سخن خود معرفی کرد.داشتن نگاه علمی به مسائل، تعامل و مشورت، پرهیز از شعار گرایی و اقدام های هیجانی و نمایشی،حضور میدانی مسئولان و مدیران،استفاده از علوم روز برای افزایش بهره وری مدیران و کارکنان را محورهای اصلی برنامه های مدیریت جدید معرفی کرد. وی با با اشاره به برنامه های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت خود خاطرنشان کرد: ایجاد نظم و ساماندهی شرایط موجود در منطقه، شفاف سازی و کوتاه کردن فرآیندها، چابک سازی و استاندارد سازی ساختار، ایجاد تناسب شغل با شاغل و تعیین تکلیف پرونده‌های باز سازمان از جمله برنامه های کوتاه مدت خودمعرفی کرد. کشاورز در خصوص برنامه های میان مدت نیز افزود: تسریع در تکمیل پروژه های فنی و زیرساختی، ایجاد درآمدهای پایدار سازمان، حل مشکلات برق و آب جزیره کیش، توسعه حوزه های گردشگری سلامت، ورزشی و علمی، چاره جویی برای کنترل قیمت اجاره و هزینه‌های زندگی و مسکن، همچنین افزایش تراز آموزشی هم از بعد فضا و هم کیفیت، ایجاد بورس بین‌اللمل و تاسیس بانک آفشور از جمله برنامه های بلند مدت مدنظر است که می توان به آن اشاره کرد.
وی در ادامه، ایجاد شهر هوشمند، درآمدهای پایدار و پرهیز از زمین فروشی و همچنین ایجاد هاب خدماتی و مالی و بیمه‌ای را از برنامه های بلندمدت خود در دوره مسئولیتش در سازمان منطقه آزاد کیش برشمرد.
مدیرعامل سازمان منطقه آزاد کیش در پایان مراسم معارفه و در بین مسئولین حاضر در جلسه گفت، قول می‌دهم آدم صادق و پاک‌دستی باشم و اجازه نفوذ هیچ امضای طلایی‌ای در سوءاستفاده از منابع عمومی منطقه را ندهم.

متن شکایت مهدی کشاورز از اقدام غیر قانونی حجت عبدالملکی دبیر وقت شورای عالی مناطق آزاد در برکناری وی از سمت مدیرعاملی سازمان ، سند مهمی است که در بخش دوم این گزارش به آن خواهم پرداخت.

سرپرستی سعید پورزادی( 7 دی ماه 1401- 11 خردادماه 1402)

با برکناری مهدی کشاورز دوره دوم سرپرستی سعید پور زادی، زاده کیلان دماوند، آغاز می شود .مدت سرپرستی این بار برخلاف نوبت پیشین که 4 روز به طول کشید ، مدت 5 ماه ادامه یافت و با معرفی رحیم سرهنگی در 11 خردادماه 1402 به عنوان مدیرعامل سازمان منطقه آزاد تجاری صنعتی به پایان رسید.

رحیم سرهنگی ( 11 خردادماه 1402- 28 آبان ماه 1403)

رحیم سرهنگی  متولد 1362 دماوند با پایان دوره سرپرستی سعید پورزادی با حکم حجت عبدالملکی به عنوان مدیر عامل سازمان منطقه آزاد تجاری صنعتی کیش منصوب شد. وی فارغ التحصیل دوره دکتری دانشگاه صنعتی شریف است و هم اکنون به عنوان استادیار در دانشکده حکمرانی دانشگاه تهران مشغول به تدریس و پژوهش است. متاسفانه تلاشم برای دست یابی به رزومه علمی وی در پایگاه دانشگاه تهران بی نتیجه بود.  به نظر می رسد پیشینه آشنایی حجت عبدالملکی با رحیم سرهنگی به دوران وزارت ناکام او در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی می رسد.

بررسی سوابق اجرایی رحیم سرهنگی نشان می دهد که تا پیش از انتصاب در کیش،  رئیس موسسه کار و تامین اجتماعی ، مدیرکل توسعه کارآفرینی و بهره وری نیروی کار، مدیر اجرایی سازمان نوسازی شهرداری تهران، مدیر پروژه توسعه صنعتی سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران، نایب رییس کارگروه بازار شورای عالی اشتغال در وزارت صمت، مدیر آموزش، برنامه و توسعه بانک قرض الحسنه رسالت و عضویت در کارگروه نوآوری و فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری را در کارنامه خود ثبت کرده بود.

با آغاز وزارت حجت عبدالملکی در وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی سرهنگی از جمله مدیران دولت روحانی است که از مدیرکلی توسعه کارآفرینی و بهره وری نیروی که از سال 1396 عهده دار آن بود به ریاست موسسه مطالعاتی و پژوهشی کار و تامین اجتماعی ارتقاء می یابد.رحیم سرهنگی مجددا در 11 خردادماه 1402 با حکم حجت عبدالملکی به عنوان مدیرعامل سازمان منطقه ازاد تجاری صنعتی کیش منصوب می شود.

 وی در سخنرانی روز معارفه محور فعالیت های خود را بر پایه 3 اصل جذب مشــارکت حداکثری ، جلب اعتماد اجتماعی و شفاف سازی و حاکمیت قانون اعلام کرد . همچنین حفاظت از سرمایه های فعالان اقتصادی، مسائل فرهنگی و معیشتی مردم و کارکنان مجموعه سازمان و آسیب های اجتماعی را از عناوین اصلی برنامه های خود برشمرد.علاوه برآن با تکرار شعار دوره های پیشین از عبارت " کیش برای همه" بهره برد و در توضیح این شعار گفت: یعنی همه مردم جزیره در تصمیم گیری و موفقیت این منطقه باید سهیم و صاحب نظر باشند. وی مشارکت عمومی و اعتماد اجتماعی، را دو اصل مهم در حکمرانی منطقه آزاد عنوان کرد و اظهار داشت: مشارکت عمومی یعنی کسانی که در پیشرفت و آبادانی این منطقه تاثیر گذار هســتند و در تصمیم گیری های جزیره باید صاحب رای و نظر باشند. وی بر ضرورت افزایش اعتماد عمومی تاکید کرد و ادامه داد: نیازمند پاسخگویی مدیران به افکار عمومی برای افزایش اعتماد عمومی هستیم. وی اعتماد اجتماعی را شرط اصلی سرمایه اجتماعی دانست. مدیرعامل سازمان در بخش دیگری از سخنرانی خود با اشاره به تفاوت بین حکمرانی شرکتی و حکمرانی در منطقه آزاد تجاری صنعتی عنوان کرد: شفافیت و حاکمیت قانون، یکی دیگر از محورهای برنامه های منطقه خواهد بود. وقتی قانون چگونگی اداره مناطق آزاد چارچــوب فعالیت ها را مشــخص کرده نمی توانیم پا را فراتر از قانون بگذاریم.و تاکید کرد :شفافیت و حاکمیت قانون منجر به افزایش اعتماد عمومی خواهد شد. ســرهنگی در تکمیل سخنان خود خاطر نشان کرد: هر چه شــفایت بیشتر، فساد کمتر و هر چه فساد کمتر سبب افرایش برکت اقتصادی و در نهایت تقویت سرمایه گذاری می شود. سرهنگی در تائید پیشنهاد دبیر شورایعالی مناطق آزاد تاکیــد کرد: باید تمام تلاش خــود را به کار بگیریم و جزیره زیبای کیش را به جزیره ای مبدل کنیم که هر کسی در سطح دنیا برای دیدن رویدادهای این منطقه علاقمند و انگیزه سفر به این منطقه را داشته باشد. وی تحقق این امر مهم را مستلزم طبقه خلاق در کیش عنوان کرد و گفت: با بهره گیری از ظرفیت های موجود در جزیره کیش از ظرفیت خالقانی که در ســرزمین اصلی و در ســطح کشــور هستند استفاده می کنیم تا این مهم تحقق یابد. مدیرعامل سازمان منطقه آزاد کیش همچنین بر ضرورت بهره مندی از ظرفیت نخبگان در کیش تاکید کرد و ارتقاء وضعیت معیشتی کیشوندان و همکاران سازمان منطقه آزاد، حمایت از سرمایه گذاران و توجه به آسیب‌های اجتماعی را از اولویت‌های مدیریتی در سازمان منطقه آزاد کیش عنوان کرد.

محمد کبیری( 1 آذرماه 1403- تاکنون)

محمدجعفر کبیری متولد سال 1367 تهران با اصالت مرودشتی از شهرهای استان فارس( فرزند احمد کبیری، نماینده دوره دوم و سوم مجلس شورای اسلامی از حوزه انتخابیه شهرستان های مرودشت، ارسنجان و پاسارگاد)و دانش آموخته اقتصاد از دانشگاه تهران و شهید بهشتی در مقاطع کارشناسی و ارشد است.وی دربهار ۹۶ ریاست بخش جوانان ستاد انتخاباتی روحانی را بر عهده داشت . فعالیت به عنوان مشاور وزیر صنعت، معدن و تجارت، مشاور عالی شركت بازرگانی دولتی ایران و عضو هیات مدیره سازمان منطقه آزاد كیش ومعاون تعاون و رئیس اندیشکده تعاون وزارت تعاون ، کار و رفاه اجتماعی (دولت دوازدهم) بخش دیگری از سوابق اجرایی کبیری است.

محمد جعفر کبیری در آول آذرماه 1403 به عنوان مدیرعامل منطقه آزاد تجاری صنعتی کیش جایگزین رحیم سرهنگی شد. وی در مراسم معارفه خود که با حضور عبدالناصر همتی وزیر امور اقتصاد و دارایی و رضا مسرور دبیر شورای عالی مناطق آزاد تجاری صنعتی وویژه اقتصادی برگزار شد ، برنامه خود را برای منطقه آزاد کیش تشریح کرد. مهمترین محورهای برنامه محمد جعفر کبیری شامل موارد زیر است :

1-     کیش هنوز به منزلت حقیقی اش در عرصه توسعه و پیشرفت نرسیده است.

2-     باید از توان بخش خصوصی در توسعه منطقه و فارغ آمدن به مشکلات موجود بهره برد

3-     مسیر سرمایه گذاری باید در منطقه هموار شود

4-      مناطق آزاد و به ویژه کیش باید به عنوان پیشران اقتصاد ایران عمل کنند.

5-     کیش باید روند اداری ساده و چابکی داشته باشد

6-     مناطق آزاد و کیش باید سرشار از معافیت‌ها و مشوق‌های کارا و هدفمند باشند

7-     مناطق آزاد و کیش به جای جذب سرمایه‌،دچار فرار سرمایه اند.

8-     درکیش باید به سمت یک منطقه آزاد نسل هفتمی حرکت کنیم.

9-     باید با توسعه دیپلماسی اقتصادی، کیش را به پیشران اقتصادی کشور تبدیل کنیم.

10-  رقبای کیش در داخل ایران نیستند

11-  باید برای سرمایه‌گذاران خارجی و داخلی، برند کیش با توسعه برپایه ثبات عجین شود

12-  نیازداریم با توسعه‌ «دیپلماسی اقتصادی» و «همکاری‌های تجاری متوازن با همسایگان»، کیش را به یک پیشران اقتصادی مبدل کنیم

13-  برای بهبود شرایط کارآفرینان و سرمایه‌گذاران ، کیش باید توسعه‌ زیرساخت‌ها، اصلاح فرآیندها و تسهیل فضای کسب‌ و کار و ارائه بسته‌های تشویقی و حمایتی هدفمند را مورد توجه قرار دهد.

14-  در راستای اصلاح فرآیندها و تسهیل فضای کسب‌وکار، مناطق آزاد و کیش باید به نمادی از چابکی در فرآیندهای اداری تبدیل شوند.

15-  به قوانین مترقی همچون «چگونگی اداره‌ی مناطق آزاد» و «ماده۶۵ قانون احکام دائمی توسعه کشور» سیلی از مقررات اضافی تحمیل شده است.باید این مقررات اضافی را حذف یا بازنگری کنیم.

16-  تمامی تلاش خود را برای تغییر سیاست‌های مالیاتی و گمرکی جاری در مناطق آزاد، از طریق ارائه بسته‌های تشویقی و حمایتی هدفمند جهت پوشش بخشی از ریسک سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی به کار خواهم برد.

17-  در کیش ابزارهای جدید تامین مالی نظیر شرکت‌های سهامی عام پروژه، صندوق‌های تامین مالی خصوصی و نظایر آن استفاده نشده است و باید مورد استفاده قرار گیرد.

18-  ارتقا سهم تامین مالی منطقه آزاد کیش، در سپهر بازار بدهی کشور

19-  موانع راه‌اندازی بورس بین‌الملل و بانک آف‌شور را برطرف کرده و در مسیر تبدیل‌شدن به یک فایننشال‌سیتی قرار بگیریم.

20-  هدایت سرمایه‌های جدید به سمت «اقتصاد خلاق، فناوری‌های نو و هوش مصنوعی‌» در کیش

21-  باید در کیش به سمت «تولیدات و خدمات صادرات‌محور» حرکت کرد

22-  بخش گردشگری مزیت جاودان کیش است و هدف ما توجه ویژه به نسل سوم صنعت گردشگری یعنی «گردشگری خلاق» در منطقه خواهد بود .

23-  کیش در کوتاه‌مدت باید به سمت گردشگری رویدادمحور و در میان‌مدت به سمت گردشگری ورزشی و سلامت حرکت کند.

24-  توسعه‌ واقعی با انسان معنا پیدا می‌کند،ما در این مسیر، به بهبود کیفیت زندگی کیشوندان و حفاظت از زیست‌ بوم جزیره متعهدیم؛ نمی‌توان توسعه خواست و فرهنگ و هنر را رها کرد، آموزش و پرورش و سلامت استاندارد را تامین نکرد و یا حافظ محیط زیست و جان مرجانی کیش نبود.

25-  باید با بازنگری و اصلاح فرایندها و مقررات، توسعه شفافیت از طریق تحقق دولت دیجیتال و همچنین ایجاد پنجره واحد خدمات، بستری سالم و سهل را برای سرمایه‌گذاران در جزیره کیش ایجاد کنیم.

26-  برای توسعه‌ زیرساخت‌های کیش، سرمایه‌گذاری درحمل‌ و نقل هوایی و دریایی، انرژی و اینترنت ضروری است

27-  زمینه را برای فعالیت جدی در حوزه تامین منابع مالی برای ایجاد و بروز رسانی زیرساخت‌ها در منطقه فراهم می کنم.

نتیجه گیری:

بی ثباتی مدیریتی در سطح دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد تجاری صنعتی و ویژه اقتصادی و مدیران عامل مناطق آزاد تجاری صنعتی به ویژه منطقه آزاد کیش خسارت های جبران ناپذیری به مناطق آزاد واردکرده است.در طول دوره مورد بررسی 5 دبیر در شورای عالی مناطق آزاد توسط دولت های حسن روحانی ، مرحوم سید ابراهیم رئیسی و مسعود پزشکیان منصوب شدند. علی اکبر ترکان در دوره اول دولت یازدهم، مرتضی بانک و حمید رضا مومنی در دولت دوازدهم حسن روحانی ، سعید محمد، نصرالله ابراهیمی و حجت عبدالملکی در دوره دولت سیزدهم و رضا مسرور در دولت چهاردهم مسعود پزشکیان در کسوت دبیری ایفاء مسئولیت کردند.

دردوره 11 ساله مورد بررسی 9 مدیرعامل و سرپرست در منطقه آزاد کیش منصوب شدند. علی اصغر مونسان طولانی ترین مدت مسئولیت را داشت. کوتاه ترین دوره مسئولیت نیز متعلق به محمد رضا نوایی لواسانی بود.علی اصغر مونسان، محمد ابراهیم انصاری لاری، غلامحسین مظفری، جعفر آهنگران، محمد رضا نوایی لواسانی، مهدی کشاورز، سعید پورزادی، رحیم سرهنگی و محمد جعفر کبیری در دولت های یازدهم، دوازدهم ، سیزدهم و چهاردهم ، کسوت مدیرعاملی و سرپرستی منطقه را برتن کردند.وضعیت بی ثباتی بعد از پایان دوره علی اصغر مونسان در شهریورماه 1396و آغاز دوره دوم دولت حسن روحانی یعنی دولت دوازدهم تشدید شد و در دولت سیزدهم تشدید شد.محمد ابراهیم انصاری لاریٍ، غلامحسین مظفری و جعفر آهنگران در طول 4 سال دولت دوازدهم، یعنی 3 مدیرعامل در طول 4 سال، مدیریت منطقه را برعهده داشتند.همچنین در طول دوره سه ساله دولت سیزدهم جعفر آهنگران، نوایی لواسانی ، مهدی کشاورز ، سعید پورزادی و رحیم سرهنگی یعنی 5 مدیر در مدت 3 سال مدیریت منطقه را برعهده داشتند.   یکی از خروجی های بی ثباتی مدیریت در دولت دوازدهم و سیزدهم برای منطقه آزاد تجاری صنعتی کیش از دست رفتن فرصت و تکرار مکرر مسائل حل نشده بود. مدیران عامل در شرایط بی ثباتی مدیریتی، فرصت حل مسائل را از دست دادند. نظام مسائل جزیره کیش با فرصت سوزی های ناشی از بی ثباتی مدیریتی روز به روز عمیق تر و گسترده تر شد.براساس متن سخنرانی های مدیران عامل در مراسم معارفه می توان ادعا کرد، در 11 سال اخیر با مسئله گویی و نه حل مسئله روبرو بوده ایم.

تکرار چالش های چون زیرساخت ها به ویژه وضعیت آب و برق، واگذاری کیش ایر، کمبود آزاد دهنده فضای آموزشی، وضعیت کیفی آموزش و پرورش جزیره، بهداشت و درمان، حمل و نقل درون جزیره و هوایی و دریایی، توسعه پسکرانه به ویژه در بنادر ورودی ، وضعیت خدمات فرودگاهی و بندری، ناترازی درآمد و هزینه ساکنان، گران شدن مسکن وزندگی ، ورود برخی از دستگاه های اجرایی بدون طی تشریقات قانونی برای استقرار در جزیره، از هم گسیختگی انسجام اجرایی با بی توجهی به ماده 65 احکام دائمی برنامه های توسعه و ماده 27 قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری صنعتی، گسیل مدیران بی تجربه و ناآشنا به مناطق ازاد تجاری صنعتی ، فعال شدن شکاف بین قانون مناطق آزاد با مقررات، بخشنامه ها و رویه های اداری ، مزیت زدایی از مناطق با اعمال مقررات سرزمین اصلی در تعارض با قانون مناطق آزاد ، ضعیف شدن بنیه کارشناسی مناطق آزاد و دبیرخانه، مسائل مالیاتی و مالیات برارزش افزوده، مسائل بانکی، بیمه ای و مالی ، تهدید گروه های فشار برای ایجاد اخلال در توسعه گردشگری، فرسایش و طولانی شدن فرایندها اداری، پرحجم شدن سازمان ، سرعت بخشی به اجرای پروژه ها ، رابطه جامعه محلی و بومیان با سازمان و تداخل چشم اندازها در یازده سال اخیر، برای جامعه کیش موجی از بی اعتمادی و عدم شفافیت را به همراه آورد.

11 سال طلایی که در صورت ثبات مدیریتی می توانست فرصتی برای حل مسائل فراهم آورد.سرعت تغییر مدیران در یازده سال اخیر به گونه ای بود که ساکنان جزیره کیش با مطایبه می گفتند، اگر چند استثناء را حذف کنیم مدیران منصوب فرصت یاد گیری مسیر منزل به خانه و بالعکس را هم بدست نیاوردند.

با شروع دولت چهاردهم یکی از انتظارهای به حق ساکنان ، فعالان اقتصادی، مجامع صنفی و کیشوندان آن است که چالش بی ثباتی مدیریتی که سال هاست گریبانگیر مناطق آزاد تجاری صنعتی شده است را مدیریت کرده و بیش از این فرصت سوزی اتفاق نیفتد. نگاهی به تجربه مناطق آزاد تجاری صنعتی در دنیا و به ویژه در منطقه نشان می دهد که ثبات مدیریت به عنوان یک رکن فرصت ساز و سرمایه آفرین می تواند به فرایند توسعه شتاب بخشد.سوال محوری و اصلی این است که آیا رضا مسرور دبیر شورای عالی مناطق آزاد تجاری صنعتی وویژه اقتصادی می تواند ثبات مدیریتی در مناطق آزاد تجاری صنعتی را به ارمغان بیاورد؟

ماه ها و سال های پیش رو پاسخ این پرسش را خواهند داد. با امیدواری و خوش بینی به ایام پیش رو می نگریم. امید که ثبات مدیریتی تامین شود.