مهدی هوشیار

در بین همه شاخصه‌های مهمی که جزیره کیش دارد، حالا سالیان سال است که آموزش و پرورش به دغدغه‌ای برای ساکنان و مسئولان آن تبدیل شده است.

حوزه ای که در سالهای گذشته با شعار تبدیل شدن به منطقه نمونه آموزشی کشور، مدیران زیادی را به خود دیده و در ترافیک رفت و آمدهای مدیریتی، چیزی جز روزمرگی به ارمغان نیاورده است.

در جزیره کیش بیش از 9هزار و 700دانش آموز در مقاطع مختلف در حال تحصیل اند که از این تعداد حدود 2هزار دانش آموز در مدارس غیردولتی و مابقی در مدارس دولتی مشغول به علم آموزی اند.

دانش آموزان جزیره کیش در 23مدرسه عمدتا غیر دولتی و در 22فضای ساختمانی مشغول به فراگیری علم و دانش اند. بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال1395 جمعیت جزیره کیش نزدیک به 40هزار نفر است که در مقایسه ای آماری می توان نتیجه گرفت، تقریبا یک چهارم جمعیت کیش را قشر دانش آموز تشکیل می دهد.

در این گزارش قصد دارم با توجه به فرصت تعطیلی تقریبا صد درصدی آموزش حضوری به دلیل شیوع ویروس کرونا، اگر چه مشکلات آموزشی در جزیره همچون نرخ های متفاوت مدارس غیر انتفاعی، مشکلات توزیع کتاب و سرویس مدارس بسیار زیاد است، به صورت ویژه به بررسی موانعی بپردازم که آرمانها و آرزوهای ترسیم شده آموزش و پرورش کیش برای تبدیل شدن به منطقه نمونه آموزشی کشور را تحت الشعاع خود قرار داده و آن را از مسیر درست خود منحرف کرده است.

جایگاه آموزش و پرورش جزیره در نقشه جامع توسعه کیش

تبدیل شدن به قطب علمي، آموزشي و تحقيقاتي، توسعه منابع انساني با آموزش علوم و مهارت ها و بالاخره رسیدن به  الگويي پايدار از حفاظت و انتقال آموزش، جزو مهمترین ماموریت ها و رسالت های منطقه آزاد کیش در طرح جامع این جزیره است.

تبدیل شدن آموزش و پرورش کیش به عنوان «الگوی آموزشی» یکی از مهمترین رسالت ها و ماموریت هایی است که از ابتدای رونق جزیره کیش همواره بر آن تاکید شده است.

بر روی کاغذ و در جلسات متعدد هم حرفهای زیبا و دلنشین زیادی زده شده اما همه مسئولان جزیره کیش تا کنون به مهمترین مشکل آموزش و پرورش این جزیره - اگرچه واقف اند - اما توجه چندانی نکرده و از زیر مسئولیت آن شانه خالی می کنند؛ مشکلی به نام گیر کردن در میان سه ضلع وزارت خانه آموزش و پرورش، سازمان منطقه آزاد کیش و اداره کل آموزش و پرورش هرمزگان.

مشکل کجاست؟

مراکز استانی آموزش و پرورش مستقیما زیر نظر وزارت خانه فعالیت کرده و دستورالعمل ها، بخشنامه ها و تعیین و تخصیص بودجه خود را از  وزارت آموزش و پرورش دریافت می کنند. اما در مناطق آزاد و به ویژه جزیره کیش اوضاع کمی فرق می کند و البته پیچیده هم شده است.

بر اساس قانون اداره مناطق آزاد، اکثر سازمانها وظایف و اختیارات خود را واگذار کرده و زیر نظر مدیریت ارشد هر منطقه آزاد فعالیت می کنند و یا تابعی از آن هستند.

آموزش و پرورش کیش هم از این قاعده مستثنی نیست اما به دلیل گستردگی مشکلات آن در سالهای اخیر همچون کمبود فضای آموزشی و شرایط سخت زندگی معلمان و کمبود نیروی انسانی، هیچ یک از این سه ضلع وزارت خانه، اداره کل هرمزگان و سازمان منطقه آزاد کیش - اگرچه اقداماتی انجام داده اند- تا زمان تعیین تکلیف نهایی، زیر بار حل مشکلات آن نمی روند و انگار سَرِ نخواستن آن دعوا است!
 
قانون اداره مناطق آزاد چه می گوید؟

بر اساس قانون چگونگی اداره مناطق آزاد، بسیاری از ارگانها یا تمایل دارند خود به صورت مستقل در این مناطق حضور داشته باشند و یا وظایف خود را به سازمان منطقه آزاد تفویض می کنند.

معاون فرهنگی اجتماعی سازمان منطقه آزاد کیش در پاسخ به این سوال که آموزش و پرورش کیش چگونه در کیش فعالیت می کند می گوید: بر اساس ماده 25 قانون و مقررات چگونگی اداره مناطق آزاد، وزارت آموزش و پرورش تصمیم گرفته اداره خود در کیش را به صورت مستقل یعنی تابع وزارت خانه و بدون تفویض اختیار به سازمان منطقه آزاد کیش اداره کند.

سعید پورعلی با بیان اینکه برای انتخاب رئیس اداره آموزش و پرورش کیش قانون راه حل مشخصی ارائه کرده گفت: رئیس یا سرپرست اداره آموزش و پرورش کیش به پیشنهاد مدیریت ارشد منطقه آزاد کیش و با تایید نهایی و حکم وزیر منصوب می شود.

وی در تشریح بیشتر نحوه فعالیت اداره آموزش و پرورش کیش می گوید: ساختار آموزش و پرورش کیش بر اساس وضعیت کنونی و تقسیمات وزارت خانه، بخشی از زیر مجموعه اداره کل آموزش و پرورش هرمزگان است، اما اداره کل هرمزگان در نصب و تغییر اداره آن نقشی ندارد.
 
نحوه مدیریت اداره آموزش و پرورش کیش

تا بدین جای گزارش به این موضوع رسیدیم که به دلیل چندگانگی در مدیریت اداره آموزش و پرورش کیش، زمینه برای شکل گیری اختلاف نظرها و مشکلات متعدد آموزشی و پرورشی در جزیره مرجانی بوجود آمده و مسیر کیفی سازی آمورش را دستخوش مشکلاتی ساخته است.

برای بررسی بیشتر مشکلات بوجود آمده پای صحبت رئیس پیشین اداره آموزش و پرورش کیش که به تازگی سکان هدایت این اداره را به پرویز حیدری راد یکی از فرهنگیان و مدیران آموزشی و قدیمی جزیره واگذار کرده و حالا خود به مدیریت ناحیه چهار آموزش و پرورش شهر مشهد منصوب شده  هم نشستم.

 سیدجواد قوامی نژاد در شمارش عوامل تاثیرگذار در موفق نبودن رشد کیفی آموزش و پرورش کیش، مهمترین آن را این گونه تشریح میکند که مدیر آموزش و پرورش کیش از چند کانال نامه ها و دستورالعمل هایی را دریافت می کند که باید اجرا هم بشود.

 وی بیان کرد: ارائه دستورالعمل های دریافتی از آموزش و پرورش هرمزگان، وزارت خانه و سازمان منطقه آزاد کیش مسیر تحقق بخشی اهداف را کند کرده و بعضا هم مشکلاتی بوجود می آورد.

مجتبي زيني وند، رئيس سازمان مدارس غيردولتي و مشاركتهاي مردمي وزارت آموزش و پرورش که چندین بار برای بررسی مشکلات آموزش و پرورش کیش به این جزیره سفر کرده با بیان اینكه آیین نامه اجرایی آموزش و پرورش در مناطق آزاد به دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد ابلاغ شده است گفت: انتظار این است نظام آموزش و پرورش كیش الگویی برای كشور باشد و تاكید وزیر آموزش و پرورش و دبیرشورایعالی مناطق آزاد نیز برتسهیل فرآیندها و دستیابی به این موضوع است.

زینی وند از راه اندازی دفتری بنام آموزش و پرورش مناطق آزاد در وزارتخانه خبر داد و تصریح كرد: در جهت دستیابی به مصوبات شورای راهبردی آموزش و پرورش مناطق آزاد دو منطقه آزاد كیش و ماكو به عنوان محل اجرای دو طرح محوری انتخاب شدند كه یكی از این طرح ها برگزاری مستقیم امتحانات و ساماندهی نیروی انسانی است.

وی با بیان اینكه در خصوص ارتباط كیش با مركز بین الملل آموزش و پرورش مسائل حقوقی مانع از اجرای طرح است گفت: وزارت آموزش و پرورش آمادگی دارد در بحث ساختاری، با آموزش و پرورش مناطق آزاد برای فعالیت مبتنی بر تعریف شورای راهبری مناطق آزاد و همكاری با سازمان مشاركت های مردمی فعالیت كند.

حالا از گفته های این معاون وزیر بیش از یکسال می گذرد و همچنان به نظر می رسد درون وزارت خانه اجماعی برای تعیین تکلیف نحوه اداره آموزش و پرورش کیش و یا در نگاهی کلی تر، اداره آموزش و پرورش در مناطق آزاد گرفته نشده است.
 
تاثیرات بلاتکلیفی اداره آموزش و پرورش کیش

اگرچه وزارت آموزش و پرورش همواره جزو وزارت خانه هایی به شمار می رفته که به علت گستردگی  وظایف و مراکز خود، جزو وزارت خانه های کمتر برخوردار به لحاظ بودجه به شمار می رود و همواره مشکلات مالی گریبان گیر آن است، اما داستان این مشکلات در جزیره پررنگ تر شده. کمبود فضای فیزیکی، کمبود کادر آموزشی و هزینه های بالای زندگی نحوه  فعالیت این اداره در کیش را با مشکلات بزرگتری مواجه کرده است.

رضا یکی از معلمان جزیره در پاسخ به سوال  در خصوص اینکه آیا حقوق معلمی کفاف زندگی در جزیره را می دهد، می گوید: در تناسب با هزینه های زندگی در کیش، حقوق معلمی نه تنها جوابگوی هزینه ها نیست بلکه گاهی با دیر شدن کمک هزینه هایی که سازمان منطقه آزاد می دهد، باید تمامی پس اندازهای خود را خرج کنیم.

او که به دنبال انتقالی به شهر خودش و رفتن از جزیره است اضافه می کند: مشکلات مالی و زندگی در کیش برای یک معلم آنقدر زیاد است که خیلی کم به دنبال کیفی سازی و به روزرسانی دانسته های خود برای بهتر شدن فرایند آموزش به دانش آموزان است.

رضا تاکید می کند: این مشکلات برای خانواده های فرهنگیانی که دارای فرزند هستند هم، تصاعدی بالا می رود.

یکي از مدیران آموزش و پرورش کیش که نخواست نامی از او برده شود  در خصوص وضعیت مسکن معلمان کیش می گوید: در جزیره کمک های ناچیزی به معلمان می شود، به گونه ای که برای حق جذب همکاران، ماهانه 70هزار تومان توسط سازمان پرداخت و برای کمک هزینه مسکن برای تعداد 120نفر از معلمان، ماهانه حدود 630هزار تومان پرداخت می شود. او اضافه کرد: جمع مبلغ پرداختی به همکاران فرهنگی کیش 120میلیون تومان در ماه است که به نسبت تعداد معلمان مبلغ ناچیزی است. این مدیر آموزشی در کیش این را هم اضافه کرده که از دو ماه پیش تاکنون با حذف معافیت های مالیاتی کارکنان مناطق آزاد؛ کسر مالیات از حقوق کارمندان هم ضربه دیگری بر انگیزه های آموزشی معلمان وارد کرده است.

کمبود فضای فیزیکی یکی دیگر از مشکلات قدیمی اداره آموزش و پرورش کیش است که همواره مورد انتقاد والدین و کادر آموزشی بوده. خانم محمدی یکی دیگر از فرهنگیان باسابقه کیش از تراکم بالای کلاس ها گلایه می کند و می گوید: از جمعیت زیاد گرفته تا مشکلاتی که به دلیل بارندگی های کیش بوجود می آید تا دوشیفته بودن برخی مدارس، همه و همه به دلیل کمبود کلاس های درس در کیش است، که باید با توجه به اضافه شدن دانش آموزان جدید در هر سال، فکری سریع به حال این مشکل کرد.

سعید پورعلی معاون فرهنگی اجتماعی سازمان منطقه آزاد کیش با بیان اینکه  این سازمان ماهانه مبلغ 130 میلیون تومان و سالانه چیزی بیش از یک میلیارد و 300 میلیون تومان به آموزش و پرورش کیش کمک می کند، با تایید مشکلات زیاد فرهنگیان جزیره، تاکید می کند: به نظر می رسد تنها راه حل برای پایان دادن به بلاتکلیفی آموزش و پرورش کیش، تغییر ساختار مدیریت آن است.
نداشتن ثبات نیروی انسانی مشکل دیگری است که نظام آموزشی کیش با آن دست و پنجه نرم می کند.

حدود 50 تا 60 درصد نیروهای آموزشی در جزیره هر سال با انتقال یکساله وارد کیش می شوند تا نیاز های کادر این منطقه آموزشی را تامین کنند.

اما مشکلات مسکن، تاخیر در ورود به جزیره، شناخت ناکافی از ابعاد زندگی در کیش و هزینه های بالا، موجب می شود تا پس از یکسال ماموریت، درخواست بازگشت داشته باشد و همین می شود که هر ساله یکی از مهمترین مشکلات و دغدغه های آموزش و پرورش کیش، تامین کادر معلمی است. از دیگر سو طرح خرید خدمات هم که به عنوان مُسَکِّنی موقت اجرایی شده به دلیل پرداخت های کم و دیر به دیر توسط وزارت خانه با استقبال خوبی روبرو نشده است.
 
تغییرات مداوم مدیریت در آموزش و پرورش کیش

پای صحبت قدیمی های فرهنگی و بازنشسته که نشستم متوجه شدم تقریبا از سال1374 که نمایندگی آموزش و پرورش کیش به منطقه ارتقا یافت، تا کنون 14مدیر سکان هدایت آموزش و پرورش کیش را بر عهده گرفته اند، در واقع هر یک سال و هفت ماه، یک نفر سکان هدایت را بر عهده داشته است.

مدیرانی که در جایگاه مدیریت اداره آموزش و پرورش قرار می گیرند احکامی 4ساله دریافت می کنند اما سابقه این مدیران نشان می دهد کمترین مدت حضور مدیریت در آموزش و پرورش جزیره، 9ماه و حدکثر حدود دو سال و نیم بوده است.

مدیر پیشین اداره آموزش و پرورش کیش که با شعار تبدیل آموزش و پرورش کیش به یکی از پنج آموزش و پرورش کشور پا در جزیره گذاشت دقیقا بعد از یکسال خدمت، بار سفر بست و به استان خود بازگشت.

او که با ارائه آمارهایی تاکید دارد آموزش و پرورش کیش با وجود همه این مشکلات توانسته جایگاه خود را در ارزیابی های نهایی کشوری ارتقا دهد می گوید: بر اساس برنامه ریزی های انجام شده، آموزش و پرورش کیش در سال گذشته رتبه98 را در بین 750 منطقه آموزشی کشور کسب کرده و با توجه به اینکه در ارزیابی های امسال از نمرات امتحانات نهایی، منطقه آموزشی کیش در استان هرمزگان در جایگاه نخست ایستاده و نسبت به میانگین کشور هم رتبه بالاتری را بدست آورده است، حتما در بین 50منطقه آموزشی برتر کشور خواهد ایستاد.

او اضافه می کند امسال کسب رتبه های کنکور دو رقمی و دیگر رتبه های خوب در جزیره بی سابقه بوده و بعد از چند سال، انتظار می رود در رشته پزشکی چندین پذیرش نهایی داشته باشیم.

قوامی نژاد تاکید می کند: شعار قرار گرفتن آموزش و پرورش کیش در بین پنج منطقه آموزشی برتر می توانست تا حدود زیادی، در چهار سال عمر مدیریتش محقق شود اما همین بلاتکلیفی ها و حمایت نشدن ها، موجب شد تا در سالگرد یک سالگی حضورش در کیش، با جزیره مرجانی خداحافظی کند.
 
کمبود فضای آموزشی، تراکم جمعیتی و فراموشی عدالت آموزشی

سرانه فضای آموزشی در جزیره کیش یکی از پایین ترین سرانه های آموزشی در کشور است.

بر اساس استانداردهای وزارت آموزش و پرورش، استاندارد سرانه فضای آموزشی در کشور هشت و یک دهم متر مربع و میانگین کشوری حدود پنج و شش دهم متر مربع است.

رئیس تازه مستعفی کیش می افزاید: میانگین سرانه آموزشی در استان هرمزگان پنج و هفت دهم متر مربع است و این در حالی است  که این سرانه در جزیره؛ عدد چهار و شش دهم متر  را نشان می دهد.

 قوامی نژاد تاکید می کند: اگر چه امسال به دلیل شیوع ویروس کرونا کلاس ها غیرحضوری برگزار می شود اما با توجه به اضافه شدن تعداد حدود 700دانش آموز جدید، میزان سرانه آموزشی کیش به چهار و سه دهم متر مربع کاهش یافته است، یعنی رتبه 21 از 22 منطقه آموزشی استان هرمزگان که نه در شان کیش است و نه اداره کل آموزش و پرورش استان هرمزگان.

یکی از مدیران مدارس کیش که او هم نخواست نامش در گزارش ذکر شود در خصوص وضعیت توزیع مدارس در کیش با انتقاد از سیاست های سازمان منطقه آزاد کیش می گوید: تراکم کلاس ها در مدارس کیش علاوه بر اینکه جزو رتبه های منفی در استان قرار دارد در مقایسه با وضعیت کشور هم جزو بالاترین تراکم ها است به نحوی که هر معلم در کیش به طور متوسط با 25درصد دانش آموز بیشتر نسبت به میانگین استانی و کشوری سرو کار دارد و این به هیچ وجه عدالت آموزشی را محقق نمی سازد.

او اضافه می کند: چرا مدارس الغدیرِ کیش که به صورت غیر انتفاعی اداره می شوند باید توسط سازمان اداره و حمایت شده  و هشت ساختمان خوب و مناسب که می تواند متعلق به همه دانش آموزان دولتی جزیره باشد را در اختیار گرفته است؟

 چرا نباید سازمان مزایای بیشتری به معلمان بپردازد؟ و اینکه اگر آموزش و پرورش موظف است به کیشوندان خدمات ارائه کند، بدون تعارف باید کمک بیشتر سازمان را هم داشته باشد.

علی یکی دیگر از معلمان باسابقه کیش می گوید: اگر تا ده سال آینده ، سالی دو مدرسه در کیش ساخته شود و مدارس کنونی را هم حفظ کنند، در صورت مناسب ماندن شرایط رشد دانش آموزی؛ وضعیت اماکن فیزیکی کیش از حالت بحرانی خارج می شود.
 
کشیده شدن پای مشکلات آموزشی کیش به تریبون نماز جمعه

حجت الاسلام حسن زاده امام جمعه کیش هم چندين نوبت در خطبه های خود در تریبون نماز جمعه  با طرح مشکلات فرهنگیان کیش گفت: مشکلات آموزش و پرورش دارای ابعاد زیادی شده و به همین دلیل از مسئولان وزارت خانه می خواهیم هر چه سریعتر با سازمان منطقه آزاد کیش به تعامل رسیده و  نظام آموزشی کیش  متحول شود.

طرح مشکلات آموزش و پرورش کیش در خطبه های نمازجمعه سابقه ای طولانی دارد

به نحوی که حجت‌الاسلام   علیدادی امام جمعه کنونی کرمان و امام جمعه  پیشین کیش هم در سخنانی تاکید کرده بود: مردم از مسئولان آموزش و پرورش انتظار دارند در سایه حمایت‌های سازمان منطقه آزاد کیش، نابسامانی گذشته را برطرف سازد و وضعیت آموزشی بهتر از سال‌های قبل شود.

 سازمان منطقه آزاد کیش چه کرده است؟

معاون فرهنگی اجتماعی سازمان منطقه آزاد کیش در خصوص مشکلات فیزیکی در مدارس کیش می گوید: آموزش و پرورش تاکنون حتی یک مدرسه هم در کیش نساخته و تمامی مدارس و حتی ساختمان اداره آموزش و پرورش کیش هم از طرف سازمان منطقه آزاد تامین شده است.

سعید پورعلی تاکید می کند: سازمان منطقه آزاد کیش در راستای ایفای رسالت اجتماعی خود، عملیات ساخت دو مدرسه جدید 18 و 15کلاسه را با پیشرفت بسیار خوب در منطقه سه نوبیناد آغاز کرده است.

وی با بیان این که تعمیر و بازسازی مدارس و  افزایش 12کلاس جدید در مدارس کیش، تا مهر سال جاری به اتمام می رسد گفت: این اقدام موجب حفظ ایمنی، ایجاد آرامش، و زمینه ساز یادگیری بهتر دانش آموزان خواهد شد.

وی در ادامه افزود: چهار کلاس جدید نیز در مدرسه شهید فکوری در پایگاه هوایی در دست ساخت است و برای سال تحصیلی جدید به بهره برداری خواهد رسید.

اردلان مدیر فرهنگی و آموزشی سازمان منطقه آزاد کیش هم با بیان این که در سال آینده فضاهای آموزشی در جزیره کیش افزایش خواهد یافت افزود: با دستور مدیرعامل سازمان منطقه آزاد کیش و همکاری سازمان نوسازی و تجهیز مدارس و بخش خصوصی، شش مدرسه برای سال تحصیلی 1400و1401 به مجموع مدارس کیش اضافه خواهد شد.

معاون فرهنگی اجتماعی سازمان منطقه آزاد کیش دو پیشنهاد اصلی سازمان منطقه آزاد کیش به وزارت خانه را توجه به آموزش و پرورش کیش به عنوان «اداره ویژه» و دیگری قرار گرفتن آموزش و پرورش کیش در زیر مجموعه مدارس خارج از کشور عنوان کرد و گفت: متاسفانه به دلیل مخالفت هایی که در بین مدیران ارشد وزارت خانه وجود دارد تاکنون این دو پیشنهاد، جدی گرفته نشده و تنها سخن از ایجاد دفتر ویژه مدارس مناطق آزاد در وزارت آموزش و پرورش است که آن هم به سرانجامی نرسیده است.
 
شورای آموزش و پرورش کیش،
بی توجهی به جلسات شورای آموزش و پرورش هم ضربه دیگری است که به نظام آموزشی کیش وارد آمده است. این شورا که با ترکیب امام جمعه، یکی از مسئولان ارشد استانی یا منطقه ای، شهردار، رئیس شورای شهر، رئیس مرکز بهداشت، سه نماینده از مدیران مدارس و  نمایندگان انجمن اولیا و مربیان تشکیل می شود، دارای اختیارات و تصمیم سازی و تصمیم گیری هایی است که می تواند نقش پررنگی در ارتقای وضعیت آموزشی هر منطقه ایفا کند، به نحوی که پس از شورای تامین هر منطقه، قوی ترین رکن تصمیم گیری در خصوص آموزش و پرورش شناخته می شود.

رئیس پیشین آموزش و پرورش کیش در خصوص تشکیل این جلسات و توجه و اهمیتی که بدان داده می شود می گوید:  بر اساس قانون، هر ماه باید یک جلسه شورای آموزش و پرورش تشکیل شود اما در جزیره کیش از سال1375 تاکنون باید بیش از 280جلسه برگزار می شده که در این مدت تنها هشت جلسه تشکیل شده که دو جلسه آن در یکسال گذشته بوده است.

قوامی نژاد یکی از راه کارهای اصلی تا تعیین تکلیف وضعیت ساختاری آموزش و پرورش جزیره را توجه به اهمیت تشکیل همین شورا می داند که در کیش جدی گرفته نمی شود.
 
تعارفات را کنار بگذارید؛ کیش را ویژه تر ببینید

اگر قرار است مناطق آزاد ظرفیتی عظیم برای معرفی چهره کشور باشند، نظام آموزشی آن می تواند در ترسیم چهره واقعی و پیشرفته کشور نقش مهمتری ایفا کند، پس باید جدی گرفته شود.

 آموزش زیرساخت توسعه است، توسعه ای پایدار برای آنانی که دل بسوزانند. کیشِ رها شده در سه ضلعیِ خواستن و نخواستنِ وزارت خانه، سازمان منطقه آزاد کیش و اداره کل آموزش و پرورش هرمزگان، نیازمند تصمیمی قاطع است و گرنه فرصت سوزی و سرمایه سوزی، نتیجه ای است که در آینده، حسرت جبران آن را خواهیم خورد.