به گزارش خبرنگار اقتصاد کیش؛ فرهنگ یک منطقه معرف نوع زندگی و باورمردمان آن منطقه محسوب می شود که در گذر زمان شکل گرفته است. با توجه به تغییرات سریع شیوۀ زندگی تحت الگوهای بیگانه و مدرن، توجه به مسائل فرهنگ بومی در نقاطی که دارای هویت جداگانه به لحاظ زندگی و تفکرات اجتماعی هستند، امری ضروری به نظر می رسد.

بسیاری از نقاط کشور ایران را مناطقی تشکیل داده اند که دارای بافت بومی هستند، مناطقی که به لحاظ الگوی زندگی و رفتاری با زندگی شهری دارای تمایز هستند و به تعبیری دارای فرهنگی متمایز از بافت شهری هستند، براین اساس بررسی مؤلفه های مؤثر در کیفیت ساختار زندگی ساکنین موضوعی قابل توجه است. آنچه که به زندگی در مناطق بومی جهت میدهد، نیازهای روزمره مردم عادی است که به دور از هرگونه سبک گرایی، مدگرایی و یا حتی شرایط سیاسی و حکومتی شکل می‌‌گیرد. رفتارهاي روزانه كه بر مبنای كنشهاي متقابل انسان و محيط شکل میگیرند، به همراه هنجارهاي اجتماعي فرهنگي، مهم ترین عوامل شکل دهنده معماری و زیست در مناطق بومی به شمار میروند.در واقع آنچه که به زندگی مناطق روستایی و بومی معنی می بخشد، عادتها، باورها و باید و نبایدهای اجتماعی است که در گذر زمان بر اساس سنت و هویت مردمان آن منطقه نهادینه شده است و می توان از آن به عنوان فرهنگ یاد کرد. فرهنگ به معنای چیزی است که بسیاری از مردم به آن فکر میکنند، اعتقاد دارند و انجام میدهند. این در حالی است که انسان مدرن با عوض کردن مکان زندگی اش، دیگر حس درستی از مکان زیست خود ندارد. میتوان چنین بیان کرد که معماری و الگوی زیست انسان امروز تحت تاثیر الگو و فرهنگ بیگانۀ در حال تغییر است که تأثیر آن در وهلۀ اول در مناطقی به چشم می آید که دارای فرهنگ و زندگی بومی هستند،توجه به مسائل زیستی بومیان و نیازها و خواسته های آنان گویی در میان انبوهی از خواسته های دیگر کمتر مورد توجه قرار گرفته شده است و صرفا  در مقاطعی در سخنرانی های مسئولان به گوش می رسد اما همواره  عمده مشکلات بومیان بدون رسیدگی و توجه در ادوار مدیریتی مختلف دست به دست شده  و هم چنان پابرجاست!

وقتی از جزایر خلیج فارس به خصوص جزیره کیش صحبت می‌کنیم ناخودآگاه ذهنمان به سمت سفر‌های لوکس، پاساژگردی و سواحل زیبا می‌رود، اما با نگاهی دقیق‌تر متوجه لایه‌های پنهانی از مشکلات  در جزیره کیش می‌شویم؛ جایی که  بعنوان  اولین منطقه  آزاد در کشور شناخته می‌شود .

مناطق بومی جزیره کیش به رغم ظرفیت بزرگ اقتصادی دچار مشکلات عدیده هستند، وامروزه  مشکلات معیشتی بسیاری در فضای بومی جزیره وجود دارد . مسکن ،بیکاری و مشکلات اقتصادی نیز از مهمترین مسائل ساکنان جزیره کیش است؛ به طوری که تعداد زیادی از بومیان از نبود اشتغال پایدار در رنج اند، امروز بسیاری از افراد بومی جزیره با کار‌های موقت امرار معاش می‌کنند و بیشتر ایام ماه را بیکار هستند.

معاونت اجتماعی منطقه آزاد کیش :خود را در برابر بومیان مسئول می‌دانیم

تاکید همواره مدیران سازمان منطقه آزاد کیش حمایت از بومیان و رسیدگی به مشکلات  آنها بوده است بطوریکه سرپرست معاونت فرهنگی و اجتماعی سازمان منطقه آزاد کیش با تأکید بر اهمیت حفظ و بازنمایی فرهنگ بومی و میراث ناملموس جزیره، می گوید : در سازمان منطقه‌ آزاد کیش ما خود را مسئول می‌دانیم تا با همه‌ امکانات، ابزارها و فرصت‌ها، این اصالت نهفته در متن و بطن جامعه‌ بومی جزیره را به شیوه‌ای نهادینه و پایدار حفظ و صیانت کنیم.

مسعود رهبری در بخش دیگری از سخنان خود با تأکید بر توانمندی بومیان جزیره در حفظ و ارتقاء میراث فرهنگی‌شان اظهار داشت: تاریخ چند سال اخیر به خوبی نشان داده است که بومیان برای حفظ آیین‌ها و سنن خویش، برای آموختن هنر میزبانی به اقوام و ملت‌های دیگر، و برای نمایش خلاقیت در صنعت گردشگری، نیازی به آموختن از امثال من ندارند و تنها کافی ا‌ست زمینه  آن فراهم شود. رهبری با اشاره به نقش کلیدی بومیان در توسعه مناطق بوم‌گردی جزیره بیان کرد: خشت‌به‌خشت این بناها و زیبایی‌هایی که امروز در ناحیه‌ بومی ‌نشین جزیره شکل گرفته با همت و سرمایه‌ خود بومیان فراهم شده است. امروز می‌توانیم با افتخار میهمانان جزیره را به بازدید از این مناطق دعوت کنیم تا حاصل تلاش این مردم شریف را ببینند و در دفتر خاطرات خوشِ کیش‌گردی‌شان ثبت کنند.

تقویت زیرساخت های مناطق بومی نشین

شیخ یعقوب شمس امام جمعه اهل سنت جزیره کیش با بیان اینکه بومیان کیش با مهمان‌نوازی و فرهنگ غنی‌شان، یکی از جاذبه‌های اصلی گردشگری این جزیره هستند گفت: خانه‌های بومگردی، غذاهای محلی و روستایی، جلوه‌ای از این فرهنگ است که نیازمند حمایت بیشتر است. امام جمعه اهل سنت کیش با قدردانی از اقدامات سازمان منطقه آزاد کیش در راستای رفع محرومیت‌ها، به مشکلات موجود  اشاره و خاطر نشان کرد: محله سفین همچنان با مشکلاتی مانند آسفالت نامناسب، زیرساخت‌های فرسوده، کندی جریان آب آشامیدنی و معضل فاضلاب روبرو است.

شیخ یعقوب شمس با اشاره به رشد گردشگری کیش در سایه تلفیق توسعه و حفظ هویت بومی کیش، خاطرنشان کرد: گردشگری پایدار نیازمند آسایش همزمان بومیان و میهمانان است. انتظار داریم سازمان منطقه آزاد با اولویت‌دهی به محلات بومی، زیرساخت‌های این مناطق را تقویت کند.امام جمعه اهل سنت جزیره کیش با تأکید بر جایگاه ارزشمند فرهنگ بومی در حفظ هویت ملی و لزوم حفظ این میراث گرانبها اظهار داشت: فرهنگ بومی، گنجینه‌ای است گران‌بها که در گذر زمان و از دل رنج‌ها، تلاش‌ها، باورها و حکمت‌های مردمان این سرزمین شکل گرفته است؛ فرهنگی که نسل‌به‌نسل زیسته، آموخته، ساخته و منتقل شده است.وی با بیان اینکه فرهنگ بومی صرفاً در آیین‌ها، پوشاک یا غذاها خلاصه نمی‌شود، افزود: این فرهنگ در نگاه مردم به زندگی، در روابط اجتماعی، در زبان، در معماری خانه‌ها، و حتی در شیوه‌ی کشاورزی و دامداری‌شان نیز حضور دارد.شیخ یعقوب شمس با اشاره به شرایط امروز جهان و سرعت بالای تغییرات فرهنگی گفت: ما در جهانی زندگی می‌کنیم که فرهنگ‌ها با سرعتی حیرت‌انگیز در حال دگرگونی‌اند و بسیاری از عناصر هویت‌ساز در معرض فراموشی قرار گرفته‌اند. در چنین شرایطی، وظیفه‌ ماست که نه تنها از فرهنگ بومی خود حفاظت کنیم، بلکه آن را به درستی به نسل‌های آینده منتقل نماییم. آن‌چه اهمیت دارد، آگاهی ما و زنده نگه داشتن این فرهنگ در زندگی روزمره است. باید بکوشیم زبان مادری، آیین‌های محلی، بازی‌های بومی و سبک زندگی سنتی را نه فقط در موزه‌ها، بلکه در دل زندگی امروز حفظ کنیم. وی تأکید کرد: جزیره‌ی زیبای کیش، تنها به دریا، آفتاب و جاذبه‌های گردشگری‌اش شناخته نمی‌شود؛ بلکه با مردمان فرهنگی‌اش، با بومیان عزیز معنای ژرف‌تری می‌یابد. از همه‌ مسئولان، معلمان، هنرمندان، و به‌ویژه از جوانان بومی تقاضا دارم سهم خود را در حفظ این میراث گران‌بها ادا کنند.

حضور موثر در تصمیم‌سازی‌های مرتبط با آینده جزیره

محمد جاسم پور از بومیان و مدیرخانه بومیان جزیره کیش نیز در گفت و گو با خبرنگار ما گفت: جزیره کیش با همه جذابیت‌ها و پیشرفت‌هایش، هنوز نتوانسته پاسخگوی کامل نیازهای ساکنان اصلی خود یعنی بومیان جزیره باشد. بومیان کیش که ریشه در این سرزمین دارند، سال‌هاست با مسائل و چالش‌هایی روبه‌رو هستند که نه‌تنها کیفیت زندگی آنان را تحت تاثیر قرار داده بلکه شکاف میان توسعه منطقه‌ای و زیست‌بوم انسانی را نیز عمیق‌تر کرده است.

یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های بومیان، تامین مسکن و ایجاد فرصت‌های شغلی برای جوانان است. در شرایطی که سرمایه‌گذاری‌های کلان در حوزه گردشگری و ساخت‌وساز در کیش جریان دارد، جوانان بومی همچنان با بیکاری، نبود فرصت‌های شغلی پایدار و دشواری در تامین سرپناه مواجه‌اند. این در حالی است که تسهیل‌گری و حمایت از اشتغال‌زایی بومیان، می‌تواند به حفظ هویت فرهنگی جزیره و رشد متوازن آن کمک کند.زیرساخت‌های شهری در مناطق بومی‌نشین همچون سفین قدیم و جدید، باغو و کرمانشاهان هنوز با کمبودهای جدی مواجه‌اند. فرسودگی شبکه فاضلاب ، تکمیل نشدن پروژه سنگفرش معابر، ضعف در روشنایی کوچه ها و معابر و کمبود فضای سبز در این محلات، نشان از نابرابری در توسعه شهری دارد؛ موضوعی که با روح عدالت اجتماعی در تضاد است و نیازمند اقدام فوری برای جبران این عقب‌ماندگی‌هاست.در کنار مسائل عمرانی، مشکل حقوقی اراضی و باغ‌های اجدادی بومیان نیز به معضلی پیچیده تبدیل شده که مانع از بهره‌برداری اصولی از این زمین‌ها و باغات شده است. شفاف‌سازی و حل ‌وفصل این وضعیت حقوقی می‌تواند گره بزرگی از مشکلات اقتصادی بومیان باز کند. جاسم پور افزود: بومیان کیش همچنین خواستار اعطای مجوزهای لازم برای ورود فعال به حوزه گردشگری و بوم‌گردی هستند؛ حوزه‌هایی که بیشترین ظرفیت اشتغال‌زایی در جزیره را دارند. فراهم کردن زمینه کارآفرینی برای ساکنان بومی، نه‌تنها باعث تقویت بنیان‌های اقتصادی خانوارهای بومی می‌شود، بلکه مشارکت اجتماعی و حس تعلق آنان به جزیره را نیز تقویت می‌کند.نکته مهم دیگر، توسعه و تجهیز اسکله صیادی به عنوان شغل سنتی و اصلی بسیاری از بومیان کیش است. عدم توسعه این بخش، معیشت بخشی از جمعیت بومی را به خطر انداخته و نیاز است این صنعت با رویکردی حمایتی و توسعه‌گرا بازنگری شود.وی گفت: در نهایت، بومیان کیش انتظار دارند که در تصمیم‌سازی‌های مرتبط با آینده جزیره، حضوری موثر و واقعی داشته باشند. مشارکت آنان در مدیریت شهری و توسعه اجتماعی، نه تنها یک خواست مشروع بلکه ضرورتی برای ایجاد توازن، پایداری و هویت‌مداری در جزیره کیش است. توسعه جزیره زمانی معنا خواهد داشت که همه ساکنان، به‌ویژه بومیان آن، در مسیر پیشرفت همراه و سهیم باشند.

مسکن؛ مشکل اصلی جوانان بومی

 یوسف قاسمی معتمد بومی جزیره کیش از مسکن به عنوان یکی از معضلات و مشکلات اصلی ساکنان جزیره کیش بویژه بومیان یاد  می کند  و می گوید: این مشکلی است که سالهاست گریبانگیر ساکنان جزیره کیش بویژه نسل جدید و جوان آن بوده است و در این میان تاکنون تدبیر و تصمیمی اساسی گرفته نشده است. جوانانی که به سن رشد و تشکیل خانواده می رسند نمی دانند با این مشکل چکار کنند. سبک زندگی خاص بومیان ودوری جستن از زندگی آپارتمانی و ناسازگاری آن با فرهنگ بومی  نیز موضوعی است که این معضل را دوچندان کرده است. یوسف قاسمی می گوید: سالهاست فرزندان ما با این معضل و مشکل بزرگ دست و پنجه نرم می کنند و هیچ گاه توسط مسئولین و سازمان منطقه آزاد کیش نیز فکری برای حل این مشکل بزرگ نشده است . از سازمان منطقه آزاد کیش می خواهیم با صدور دستور و دستورالعملی برای همیشه این مشکل را حل کنند .آخر چطور می شود فرزندان یک شهر در شهر خودشان در تامین مسکن مشکل داشته باشند و نتوانند قطعه زمینی برای ساخت خانه داشته باشند . بچه های ما بزرگ شده اند ، سربازی رفته اند به سن ازدواج و تشکیل خانواده رسیده اند ، کجا زندگی کنند؟! تا چند سال می توانند در خانه پدر و مادر باشند؟!

این معتمد بومی کیش می افزاید: شما در منطقه سفین می بینید هر خانواده  محل مسکونی خود را به چند قسمت تبدیل کرده تا بخشی را در اختیار فرزندان خود قرار دهند، با زیاد شدن فرزندان مگر می شود اینگونه به زندگی ادامه داد؟ در حال حاضر جوانان زیادی هستند که دچار چنین مشکلی می باشند ، ازدواج کرده اند ولی مشکل مسکن دارند، در شرایط بسیار سخت در اتاقی در منزل پدر و مادر زندگی می کنند یا به جهت نگرانی ازتامین مسکن تن به ازدواج نمی دهند .

سازمان منطقه آزاد کیش ورود کند

محمد اکبری یکی دیگر از بومیان کیش می گوید : امروزه  تامین مسکن به معضل بزرگی برای جوانان  بومی کیش تبدیل شده است.  وی افزود: سازمان منطقه آزاد کیش  به این مسئله ورود کند و برای جوانان بومی کیش که اینجا شهرشان و محل زندگی آباء و اجدادشان است فکری بکند و جایی را مشخص کند و قطعات آن را برای ساخت منزل در اختیار جوانان بومی و محلی که شرایط لازم را دارند بدهد. وی گفت: این جوانان متعلق به این جزیره هستند و جای دیگری ندارند بروند! می خواهند همین جا در کنار پدر و مادر و خانواده به زندگی و کسب و کار خود ادامه دهند و شرط اولیه آن داشتن منزل مسکونی برای تشکیل خانواده است. وی اضافه کرد: در حال حاضر بسیاری از خانواده ها در شرایط بسیار سخت همراه با فرزندان و نوه ها دریک  خانه که از قبل داشته اند گذران زندگی می کنند که انصاف نیست چنین شرایطی برای آنها ادامه داشته باشد و برای حل مشکل آنها نیاز هست فکرو چاره ای اندیشیده شود .

مشکل بزرگ بومیان کیش

یوسف وطن خواه از بومیان کیش می گوید  : چرا برای سرمایه گذاری های مختلف و ساخت برج و هتل و بازار و مراکز تفریحی زمین هست ولی برای جوانان بومی جزیره زمین  وجود ندارد؟ وی  افزود:البته به دفعات  تاکنون در این مورد اعم از ساخت مسکن مهر و مسکن اجتماعی  وعده هایی داده شده است ولی هیچ یک عملی نشده است و در حد حرف باقی مانده است. وی گفت: نکته مهمی که وجود دارد  این است که مردم بومی با فرهنگ آپارتمان نشینی سازگاری ندارند و نمی توانند در برج ها و آپارتمان ها منزل اجاره کنند ،  نه شرایط زندگی در آنجا را دارند و نه حتی از توان  تامین هزینه آن برخوردارند . وی گفت: پیشنهاد میدهم  سازمان شهرکی را مخصوص ساخت واحد های مسکونی بومیان با سبک و شرایط خودشان در نظر بگیرد وقطعات  آن را به جوانان واجد شرایط واگذار کند تا طبق ضوابط و شرایطی که معین می شود مبادرت به ساخت نمایند و این مشکل بزرگ برای همیشه برای بومیان حل شود.

زندگی بومیان تحت تاثیر وعده ها

عبدالعلی واعظ  معتمد بومی کیش نیز با بیان اینکه  مسکن همواره یکی از مشکلات و دغدغه های اصلی جوانان کیش بوده است و طی سال های گذشته متاسفانه تاثیرات ناهنجاری برروند  زندگی آنها گذاشته است گفت: سازمان منطقه آزاد کیش  بعنوان متولی جزیره متاسفانه در این خصوص برنامه مدون و مشخصی ندارد و جوانان کیش اعم از بومی و غیر بومی که در این شهربزرگ شده اند نمی دانند وقتی به سن ازدواج و تشکیل خانواده  می رسند با این مشکل چگونه برخورد کنند .

واعظ افزود: این حداقل مطالبه و حق جوانان جزیره است که در شهر خودشان بتوانند زمینی تهیه کنند و برای خود مسکن بسازند. جوانان شهر ما سالهاست با این مشکل دست به گریبانند و واقعا مشکل دارند . آنها با پایان دوره  تحصیلات و رفتن به خدمت سربازی به سن تشکیل خانواده رسیده اند ولی هم چنان در منزل پدر و مادر خود زندگی می کنند و بعلت نداشتن مسکن امکان تشکیل خانواده و زندگی مستقل ندارند. وی به وضعیت زندگی بسیاری از بومیان اشاره کرد و گفت : متاسفانه به همین دلیل در حال حاضر چند خانواده اعم از پدر و فرزند و نوه  بناچار و با شرایط سخت در یک خانه که از قبل داشته اند زندگی میکنند که شرایط بسیار سختی است . وی افزود : سازمان منطقه آزاد کیش در سال های قبل طرحی داشت و به جوانان بومی که به سن ازدواج و تشکیل خانواده رسیده باشند قطعه زمینی برای ساخت منزل مسکونی واگذار میکرد متاسفانه این طرح سالهاست رها شده ودیگر اجراء نمی شود . به نظر می رسد این طرح هر چه زودتر باید احیاء شود  به جوانان جزیره  زمین واگذار شود.

شهرک ویژه جوانان بومی

عیسی حسن پور یکی از جوانان بومی کیش در این زمینه می گوید : مسکن و اشتغال دو مشکل عمده جوانان جزیره است و  سازمان منطقه آزاد کیش بعنوان حاکم و متولی جزیره در مورد مشکلات جوانان و ساکنان کیش مسئولیت دارد و نیاز هست چاره اندیشی کند .  وی افزود  : جوانان این شهر بجز سازمان پناهگاه و مرجع رسیدگی ندارند و انتظار است در این موضوع مورد حمایت قرار گیرند . وی  به وعده های مکرر داده شده در سال های گذشته در این مورد اشاره کرد و گفت: درهر دوره مدیریتی سازمان هر بار هر مدیری طرح و وعده ای برای حل این مشکل داده است اما هیچ یک از وعده ها تاکنون عملی نشده و مشکلات جوانان ما  سالهاست هم چنان برقرار است. وی پیشنهاد داد شهرک جدیدی برای این منظور در منطقه ای در مجاورت دریا که با فرهنگ زندگی بومیان نیز سازگار باشد در نظر گرفته شود و با شرایط و سازوکار لازم به جوانان جزیره که به سن قانونی تشکیل خانواده رسیده باشند واگذار شود تا برای خود خانه بسازند.

ظرفیت های استخدامی جزیره به بومیان

عبدالله دریابر از دیگر معتمدین بومی محلی کیش هم اشتغال جوانان تحصیلکرده بومی کیش را بعد از مسکن مهم ترین دغدغه و نگرانی آنان ذکر کرد.دریابر در این خصوص گفت: در حال حاضر جوانان زیادی از بومیان کیش وجود دارند که علیرغم پایان تحصیلات عالی در رشته های مختلف  و مرتبط به ظرفیت های کیش خانه نشین هستند و  امکان مشغول بکار شدن برای آنها فراهم نیست. این معتمد بومی محلی کیش افزود:  مسکن و شغل همواره دو معضل و مشکل اصلی جوانان بومی و محلی و جوانان ساکن در کیش بوده است. متاسفانه سالهاست ما برای تامین مسکن فرزندانمان دچار مشکل هستیم  و نمیدانیم وقتی بچه ها به سن بلوغ و تشکیل خانواده رسیدند برای آینده زندگی آنها چکار کنیم. وی افزود: سالها پیش سازمان منطقه آزاد کیش در این مورد برنامه هایی داشت و قطعاتی را برای ساخت مسکن جوانان بومی اختصاص می داد ولی متاسفانه مدتی است این موضوع را از برنامه خارج کرده اند و بومیان نمی دانند برای تامین مسکن فرزندان خود چکار کنند . اینها راه خروج از جزیره را ندارند و آباء و اجدادی در این جزیره بوده اند الان نمی دانند برای داشتن منزل مسکونی در شهر خودشان چکار کنند ! وی افزود: از این بابت از سازمان منطقه آزاد کیش درخواست داریم در این خصوص تدبیری بیاندیشند و این مشکل را بطور اساسی حل کنند .

اولویت به  جوانان تحصیلکرده بومی

علی خدیور یکی دیگر از جوانان بومی کیش با بیان اینکه مسکن  و اشتغال مهم ترین مشکل بچه های بومی جزیره است گفت : جوانان زیادی از دختر و پسر تحصیلات خود را در سطوح بالا تمام کرده اند ولی خانه نشین هستند و متاسفانه فرصت شغلی مرتبط به تحصیلات و حتی غیر مرتبط  نیست که بخواهند مشغول کار شوند. وی گفت: همه که نمی توانند و علاقه ندارند بعد از سالها تحصیل و درس خواندن وارد بازار تجاری و یا  صیادی شوند و انتظاراین است در فرصت ها و ظرفیت های شغلی که در سازمان منطقه آزاد کیش و شرکت های تابعه وجود دارد اولویت به جوانان تحصیلکرده بومی و محلی کیش داده شود. وی افزود: حتی سازمان می تواند پیمانکارهایی  که در حوزه های مختلف سازمان و شرکت های تابعه کارمی کنند را موظف سازد بخشی از تامین نیروهای خود را به افراد بومی و محلی کیش اختصاص دهند و با این شیوه حداقل مشکل بخشی از این جوانان بومی  اعم از دختر و پسر حل شود. وی گفت : اتفاقا بسیاری از این جوانان در رشته های بسیار خوب و مرتبط به ظرفیت ها و موقعیت کیش درس خوانده اند ولی وقتی  مورد استفاده قرار نمی گیرند سر خورده می شوند و برادران  و خواهران آنها نیز آینده خوبی را در تحصیل و درس خواندن نمی بینند. در حالی که اینها که فرزندان این شهر هستند مسلما برای توسعه و پیشرفت شهرشان بیشتر از هرشخص دیگری می توانند دل بسوزانند و تلاش کنند .

چه باید کرد؟

همانطور که بارها و بارها مسئولان کیش در سخنرانیهای مختلف ضمن اعلام حمایت از بومیان جزیره به برداشتن موانع و تسهیل امور مربوط به آنها تاکید داشته اند لازم است تا گام های عملی هم در این خصوص دیده و اطلاع رسانی شود. بومیان جزیره به عنوان میراث داران و کسانی که حق آب و گل دارند امروز باید صدایشان شنیده شود و مطالباتی که باید سال‌ها پیش محقق می‌شد، هر چه زودتر محقق شود. خواسته ها و نیازهای  اصلی بومیان مشخص و صریح است و بار‌ها و بارها  از سوی بومیان بیان شده و انتظار عمومی بر این است که مدیریت سازمان منطقه آزاد کیش، ورود جدی‌تری به وضعیت بومیان جزیره کیش داشته باشد و برنامه های عملیاتی خود را پیاده سازد.