گذری بر گردشگری کیش از گذشته تا امروز

بنا بر نظر کارشناسان طی سه دهه اخیر حیات گردشگری کیش با فراز و نشیب هایی زیادی روبرو بوده و ابتدای دهه ۷۰ با شکل گیری منطقه آزاد کیش به عنوان اولین منطقه آزاد کشور این چرخه آغاز و می توان این جزیره را از نظر گردشگری به ۲ مدل مقصد گردشگری چمدانی (۱۳۷۲ تا ۱۳۸۱) و مقصد گردشگری تفریحی (۱۳۸۲ تا امروز) تقسیم بندی کرد.

از سال ۱۳۷۲ تا سال ۱۳۸۱ گردشگری کیش از نوع مدل چمدانی و بار مسافر بود که به مرور این مدل از گردشگری با شروع اولین جشنواره تابستانی از سال ۱۳۷۶ و همینطور با اضافه شدن محصولات جدید گردشگری مانند پارک دلفین به عنوان یک جاذبه گردشگری و عامل سفر باعث افزایش گردشگر شد و این رشد بصورت نرمال تا سال ۱۳۸۱ ادامه داشت.

از سال ۱۳۸۲ تا سال ۱۳۸۷ و با توسعه اقتصادی کشور و بدلیل نبود رقیب در بازار و همینطور توسعه زیرساخت ها و جاذبه های گردشگری آمار ورود گردشگر بطور قابل توجهی افزایش پیدا کرد. سال ۱۳۸۸ افزایش نرخ دلار و بالا رفتن هزینه سفر تا حدودی باعث ثابت ماندن میزان افزایش آمار گردشگری در این جزیره شد اما از سال ۱۳۸۹ و با آزاد سازی ورود خودرو به کیش در ایام تعطیلات نوروزی و بارش سنگین برف در اقصی نقاط کشور منجر به افزایش ورود گردشگر به این نقطه تا مرز یک میلیون و ۷۰۰ هزار نفر در سال ۱۳۹۲ شد. از سال ۱۳۹۳ و با ورود قوی ترکیه به بازار گردشگری ایران، و همینطور توقف ورود مسافران تغییر روادید (چنج ویزا) به کیش آمار سالانه گردشگر افزایش کمی داشته است. هرچند شروع همه گیری کرونا در سال ۱۳۹۹ باعث کاهش ۲۷ درصدی گردشگر به کیش شد ولی این روند در مقایسه با آمارهای سازمان جهانی جهانگردی (unwto) که کاهش حدود ۷۰ درصدی تقاضای گردشگری در سطح جهان و کشورهای اروپا، آمریکا، آفریقا،آسیای میانه و اقیانوسیه را نشان می دهد وضعیت مطلوبتری را نشان می داد.

در سال 1402 با توجه به بهبود نسبی وضعیت کرونا و همینطور آب و هوای مناسب جزیره کیش و محدودیت های پروازی گردشگران به خارج کشور به دلیل شرایط کرونا و همینطور افزایش نرخ ارز و انجام واکسیناسیون، آمار ورودی گردشگران طی نوروز ۱۴۰۱ نسبت به مدت مشابه سال گذشته آن افزایشی در حدود ۸۷ درصدی را نشان می داد.

از اوایل سال 1403 تا کنون نیز فراز و نشیب های زیادی در حوزه های سیاست خارجی و اقتصادی و در سطح بین الملل بر گردشگری تاثیر گذاشته و جزیره کیش هم مستثنی از تبعات آن نبود و معضل کمبود گردشگر همچنان پابرجاست.

از طرفی بر اساس طرح جامع مقصد کیش و چشم انداز تعریف شده تا افق ۱۴۰۴ آمار ورود گردشگران باید به ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر در هر سال برسد بنابراین این جزیره به عنوان قطب گردشگری کشور در حوزه گردشگری نیازمند یک توسعه متوازن و مبتنی بر ظرفیت ها و شرایط و مزایای رقابتی است . بر همین اساس برای دستیابی به چشم انداز تعریف شده در طرح جامع، ضرورت تعریف و ایجاد محصولات جدید گردشگری با توجه به طرح جامع مقصد کیش و بر مبنای گردشگری خلاق مبتنی بر نوآوری و خلاقیت به عنوان نسل جدید گردشگری بعد از گردشگری انبوه و گردشگری فرهنگی باید مورد توجه قرار گیرد.اینکه تا کنون تا چه میزان توانسته ایم بر اساس این سند چشم انداز حرکت نماییم محل بحث است!

آنچه کیش را متفاوت کرده است...

تنها جزیره مرجانی خلیج فارس با شفافیت آب های ساحلی بی نظیر که زیرساخت های گردشگری دارد و تنها جزیره یکپارچه کشور که تماماً منطقه آزاد است و تداخل سیاست گذاری وعملیاتی با ارگان دیگری ندارد.موقعیت استراتژیک ویژه در مرکز خلیج فارس و دسترسی به کشور های همسایه و مناطق آزاد جنوب کشور، تنها منطقه متمرکز بر گردشگری کشور و تنها مقصد متمرکز بر گردشگری تفریحی در منطقه از دیگر تفاوت های آن با سایر نقاط است.از دیگر مزیت های متفاوت این جزیره می توان به بهره گیری از آب و هوای مناسب در شش ماهه دوم سال در مقایسه با مقاصد گردشگری رقیب، وجود ایرلاین رسمی، ساختار مناسب MICE توریسم و گردشگری ورزشی، سابقه چندین ساله در میزبانی رویداد های بین االمللی فرهنگی، ورزشی و هنری ثبت شده اشاره کرد. همچنین اولین مقصد گردشگری کشور که بیش از ۲۰ سال سابقه برگزاری جشنواره های مختلف  و امنیت کافی برای گردشگران و کیشوندان با سبک های زندگی و علایق متفاوت از دیگر مزیت ها آن است. یکی از این ظرفیت ها در جزیره کیش، گردشگری فرهنگی و تاریخی است که در راس آن شهر تاریخی حریره به عنوان گنجینه هویت بخش جزیره کیش، قرار دارد. جزیره کیش در مجموع دارای ۷ اثر ثبتی در فهرست آثار میراث فرهنگی بوده که شامل یک محوطه تاریخی(حریره) و شش بنای مسجد امیر(ع)، مسجد ماشه،کاخ مرجان، کاخ کیش الیت، بازار فرانسه و کاخ نخست وزیری است. اما در حوزه صنایع دستی که بطور قطع یکی از شاخصه های اصلی فعالیت واحد میراث می باشد بدلیل عدم وجود برنامه ریزی مدون طی سالهای گذشته این شاخه از فعالیت واحد میراث فرهنگی نتوانسته سهم شایسته ای در سبد خرید گردشگران جزیره زیبای کیش داشته باشد.

رویکردهای مورد انتظار در برنامه ریزی گردشگری کیش

اهتمام برای تحقق جایگاه کیش به عنوان مقصد اول گردشگری سیاحتی و رویداد محور کشور، کسب سهم مناسب از بازار گردشگران داخلی و کمک به اقتصاد ملی در جایگزینی مقصد کیش به جای مقاصد گردشگری خارج از کشور برای ایرانیان و کیش شهر هوشمند گردشگری کشور در ارایه کلیه فرآیند ها و ارائه خدمات گردشگری و ارتقای این جزیره به عنوان شهر هوشمند از رویکردهای مورد انتظار برنامه ریزی گردشگری در این جزیره است.جایگاه سازی کیش و جزایر پیرامونی به عنوان یکی از مقاصد سفر در حوزه منطقه ای و بین المللی با تاکید بر ارتقا مزیت های گردشگری کیش با توجه ویژه به کشور های پیرامونی و حوزه خلیج فارس، ارتقاء سطح خدمات و آموزش گردشگری و حرکت به سمت صدور دانش و متخصص گردشگری به سرزمین اصلی و کشور های منطقه از دیگر رویکردهای مورد انتظار در این حوزه است. همچنین توسعه و ترویج انواع گردشگری موضوعی با توجه به زیر ساخت ها و ویژگی های اختصاصی جزیره کیش بویژه: گردشگری، ورزشی، گردشگری سلامت، گردشگری پزشکی، گردشگری دریا پایه، گردشگری نمایشگاهی، گردشگری فرهنگی و هنری، گردشگری تفریحی و اوقات فراغت و تبدیل این جزیره به قطب دوم گردشگری فرهنگی کشور با تاسیس موزه ها و برگزاری رویداد های هنری فرهنگی مورد انتظار است.با توجه به وجود ظرفیت های تاریخی، فرهنگی و گردشگری، همینطور تعامل و همکاری با وزارتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و سفرهای اخیر امیدوار هستیم در آینده نزدیک شاهد تحول اساسی در ساماندهی و معرفی این ظرفیت ها به گردشگران و افزایش طول اقامت آنان در جزیره زیبای کیش باشیم.