در فاصله میان دهه هفتاد و اوایل دهه هشتاد؛ جزیره کیش به دلیل سیاست هایی که برای جذب مسافر بکار گرفته میشد در کنار فروش ارزان قیمت اجناس یکی از پررونق‌ترین شهرهای ایران محسوب می‌شد و اصلا جزیره کیش مقصدی برای خرید گردشگران بود. در اوآخر دهه 80 با تغییر رویکرد جزیره کیش به گردشگری و تمرکز مسئولان بر این موضوع، رونق بازارها از جزیره کم کم رخت بربست و در طول سال های گذشته خصوصا در ایام لوسیزن که انتظار میرود  تدبیری برای حضور گردشگر اندیشیده شود همچنان غرفه داران و بازاریان را به عدم رونق و نارضایتی روبرو هستند.

با تمام تلاش‌هایی که امروزه کم و بیش در سازمان منطقه آزاد کیش در توسعه زیر ساخت‌ها و پروژه های مختلف گردشگری، برگزاری رویدادها و ...در جریان است ولی معضلاتی ریشه ای مانند گرانی بلیط هواپیما و کمبود پرواز، و در یک کلام گرانی سفر به کیش باعث شده تا جزیره کیش به روزهای اوج خوش خود بازنگردد و همچنان دوران طولانی از رکود را تجربه می کند.

انگار دیگر دربازارهای جزیره شوق و شور قبلی دیده نمی‌شود. در برخی از  بازارها که قدم می‌گذارید با مغازه‌هایی مواجه می‌شوید که پشت شیشه هایشان نوشته‌اند: «حراج به علت تغییر شغل» و یا «حراج خداحافظی» و با مردمی مواجه می شویم که فقط در بازارها تردد می کنند و به ویترینها نگاه می کنند و وارد غرفه ها نمی شوند و یا پس از وارد شدن، قیمتها را با شهر خود مقایسه  می کنند و در نهایت خریدی انجام نمی دهند چون در شهر خودشان ارزانتر است!

به نظر می رسد خبرهایی که از ماهها قبل از جلسات مختلف با عناوین بررسی سازو کاری های رونق گردشگری در ایام تابستان مخابره میشد نتوانسته است آنطور که باید و شاید در جذب مسافر موفق عمل کند به طوریکه این روزها مدیران جوامع فعال کیش هم خبر از رکود بازارها، رستوران ها، دفاتر خدمات مسافرتی و ... می دهند.

برای بررسی میدانی بازارها در روزهای گرم تابستان سری به بازارها زدیم و پای درد و دل آن ها نشستیم...

فروشنده‌ای که در بازار مرکز تجاری کیش اجناس مغازه خود را به حراج گذاشته بود، در ارتباط با شکستن قیمت اجناس گفت: در این چند ماه اخیر بسیار ضرر کرده ام. تمام اجناسم را زیر قیمت خرید عرضه می‌کنم تا بتوانم کرایه مغازه ام را پرداخت کنم. وی افزود: من 8سال پیش قدم به جزیره گذاشتم و از بدو ورود به سراغ فروشندگی و مغاره داری آمدم چون شنیده بودم درآمد خوبی دارد. واقعیت هم همین بود ولی الان چنین وضعی نیست! این فروشنده جوان در رابطه با تابستان امسال گفت: در سال‌های پیش فروش عمده ما در جشنواره‌های نوروزی و تابستانی بود. ولی چند سالی است دیگر جشنواره‌ای برگزار نمی شود و یا اگر هم هست جوابگوی نیاز بازار نیست. برنامه ها  تکراری هستند و جذابیتی برای مسافر ندارند و نمی دانیم باید چه کار کنیم! وی ادامه داد: بزرگ‌ترین مشکل ما اجاره سنگین مغازه است. کرایه مغازه‌ها به صورت تصاعدی در چند سال اخیر بالا رفته است. تنها کرایه مغازه نیست و پرداخت آب و برق و شارژ بازار نیز رقم قابل توجهی است و از سوی دیگر اجاره خانه‌ها نیز در جزیره سرسام آور است، حال سایر مخارج زندگی  بماند...تصمیم گرفته ام که غرفه را تحویل دهم و به شهر خود برگردم اما امیدوارم با تغییر و تحولات مدیریتی که قرار است در سطح کشور و مناطق آزاد اتفاق بیفتد امیدواری نیز به جامعه بازگردد.

خانم غرفه داری هم که 8 سال در بازار دامون غرفه پوشاک زنانه را مدیریت می کند در گفت و گو با خبرنگار ما از رکود بازار خبر می دهد و می گوید: روزهایی می شود که ما از صبح تا شب فقط در مغازه نشسته ایم و هیچ فروشی نداشته ایم و راستش را بخواهیم قصد دارم مغازه را تعطیل کنم. وی گفت: هر سال را به امید فرارسیدن سالی بهتر سپری می کردم اما واقعا توان پرداخت اجاره غرفه را ندارم و ترجیح می دهم کمی از استرسی که این روزها آن را تجربه می کنم کم کنم.

فروشنده دیگری در ارتباط با مشکلاتش در جزیره گفت: 12 سال پیش به جزیره سفر کردم. در ابتدا فروشنده بودم تا کم کم توانستم با قرض و وام مغازه‌ای برای خودم اجاره کنم. اوایل کار بسیار خوب بود. هم مشتری زیادی و هم سود خوبی داشتم؛ ولی حالا...؟. بازار خرید و فروش کیش حتی در دوران نوروز هم آنچنان داغ نیست دلیل آن را واقعا نمی دانم با وجود اینکه به تابستان هم امید داشتیم ولی خبری از رونق بازار نیست ما هر ساله روی رونق تابستان و نوروزی برای جبران رکود بازار حساب می کنیم ولی باید دید اوضاع تا پایان تابستان هم به همین شکل باقی می ماند یا عوض خواهد شد؟

فروشنده دیگری نیز در بازار مروارید در همین باره گفت: از وضعیت بازار چیزی نپرسید که حتی حرف زدن در این‌باره مرا عصبانی می‌کند. من زندگیم را باختم. به اینجا آمدم تا بتوانم روزگار خوشی برای زن و فرزندم درست کنم.

سال‌های اول خوب بود و توانستم درجزیره خانه اجاره کنم، کم کم خانه را بزرگ تر کردم و ماشین هم خریدم. ولی به یک باره همه چیز عوض شد. مشتری افت پیدا کرد و کم شد و آنهایی هم که می‌آیند، خیلی کم خرید می‌کنند. اجاره‌ها بالا رفت و من برای اینکه بتوانم کمتر اجاره بدهم ماشینم را فروختم و پول پیش خانه و مغازه را زیاد کردم، ولی بازهم اوضاع وخیم‌تر شد، به گونه‌ای که مجبور شدم زن و فرزندم را به شهرمان بفرستم. حال هم که شاهد هستید تمام اجناس مغازه‌ام را به حراج گذاشته ام؛حتی زیر قیمت خرید حاضر به فروش شده ام تا بتوانم چک‌های بانکی و وام‌های خود را که هر سال هم به دلیل کسادی بازار بر تعداد آنها افزوده می‌شود پرداخت کنم.

یکی از غرفه داران پردیس یک هم معتقد است: يکنواختى اجناس داخل سرزمين اصلى و منطقه آزاد در پى تصويب قانون ورود کالا از مبدأ به مقصد هر کشورى موجب کم‌رنگ شدن جاذبه خريد و عامل اصلى رکود بر بازار کيش است. وی ادامه می دهد: معمولاَ جزيره کيش هر سال نسبت به سال گذشته با کاهش رونق مواجه است و پايين بودن کيفيت اجناس نسبت به سرزمين اصلى و يکنواختى اجناس و همچنين افزايش قيمت اجناس بر رکود بى‌سابقه بازار کيش دامن زده است. وى افزود: تداوم اين روند موجب افزايش مهاجرت بازاريان به خارج از کيش مى‌شود. این غرفه دار به لزوم گسترش برگزاری رویدادهای جذاب تاکيد کرد و گفت: براى رونق بازار کيش برگزاری رویدادها در فواصل مختلف سال براى جذب توريست و رونق آن ضرورى است و ادامه داد:بازارهای کیش در طول دهه 70 و اوایل دهه 80 دوران طلایی و پررونقی را طی کردند. اما چندی است که شور و حال سابق در بازارها و مراکز خرید این جزیره زیبا مشاهده نمی‌شود.

این غرفه دار بازار پردیس یک گفت: به‌نظر می‌رسد کاهش کیفیت کالاهای عرضه شده درکیش به همراه یکسان شدن قیمت کالاهای عرضه شده در این جزیره با قیمت همان کالاها درتهران از جمله دلایل کاهش رونق بازارهای کیش باشد.از سوی دیگر همزمان با فروکش کردن تب کیش، تب سفر به دبی و ترکیه متأسفانه جایگزین آن شده است و همگی بر این باورند که از لحاظ هزینه ای فرق انچنانی باهم ندارند!

یکی از فعالان در زمینه ورزش‌ها و تفریحات دریایی در کیش گفت: بازار کار ما کساد است و کسب‌وکارهای وابسته نیز با رکود مواجه شده‌اند. شرایط کار در کیش تابستان امسال بسیار دشوار بود و حتی در پرداخت کرایه به سازمان منطقه آزاد کیش نیز مشکل داریم. او افزود: هزینه‌هایی مانند وسایل غواصی و قایق نیز به دلار و درهم است و هیچ درآمدی نداریم که بتوانیم این هزینه‌ها را تأمین کنیم. با‌ این‌همه اوضاع گردشگری کیش از همیشه بدتر است. مردم سفرهای خارجی را ترجیح می‌دهند و نتیجه کسادی بازار در نهایت کوچ فعالان اقتصادی کیش خواهد بود.

اما یکی دیگر از غرفه داران این بازار دلایل دیگری رابرمی شمرد و می‌گوید: ممنوعیت ورود کالاهای حجیم از مناطق آزاد به داخل کشور و کاهش تعداد پروازها از عوامل رکود بازار در کیش است.

وی گفت: این ممنوعیت ناشی از مقررات و محدودیت‌های اعمال شده در مناطق آزاد است. پیش از ایجاد این محدودیت‌ها گردشگران سعی می‌کردند با سفر به کیش ضمن استفاده‌از طبیعت جزیره، برخی کالاها و نیازمندی‌های خود را نیز تأمین کنند. کالاهای با حجم بزرگ خصوصا لوازم خانگی مانند یخچال و گاز و ...بسیار می تواند کمک کننده باشد و متاسفانه اصلا روی این بحث مانور و تبلیغاتی نیست.

وی همچنین می گوید: از دید کارشناسی شاید یکی از دلایل افت جاذبه‌های گردشگری این جزیره کم توجهی بازاریان به عرضه کالاهای با کیفیت باشد.کالاهای چینی، تایوانی، هنگ کنگی و تایلندی که در حال حاضر به وفور در بازارهای کیش عرضه می‌شود، نتوانسته سلیقه همه گردشگران را تأمین کند. آب وهوای مناسب جزیره درزمستان هم می‌تواند موقعیتی مناسب برای رونق دوباره کیش را فراهم آورد.

یکی دیگر از فعالان اقتصادی جزیره با اشاره به اینکه مشکلات جزیره کیش شامل فهرست بلندبالایی می‌شود گفت: مسائل مربوط به کیش ذیل مناطق آزاد قابل بررسی است. آنچه کیش را خیلی تحت تاثیر قرار داده مساله پروازها است. یعنی کاهش شدید پروازها (به مقصد کیش) باعث شده که گردشگری جزیره کیش که تقریبا نبض اقتصادی مهم همه صنوف در جزیره است با مشکل مواجه شود. توجه داشته باشید که اقتصاد بازار، کنسرت‌ها، سیستم حمل‌ونقل و هتل‌ها همگی با مساله گردشگری پیوند خورده‌اند. در مجموع به نظرم کیش به عنوان یکی از قطب‌های گردشگری کشور به دلیل کاهش پروازها با مشکل مواجه شده است.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا از دید شما تقاضایی برای سفر به کیش وجود ندارد؟ گفت: اعتقاد من این است که اتفاقا تقاضا وجود دارد ولی عرضه لازم برای پاسخ به تقاضای سفر به جزیره فراهم نشده است و می‌طلبد مسوولان و دست‌اندرکاران و بخش‌های صنفی و خصوصی در مورد بررسی موضوع و ارائه راه‌حل‌ها و راهکارهایی که می‌تواند موجب رونق گردشگری شود با همدیگر همکاری کنند. وی ادامه داد: حل مشکل کیش موضوعی نیست که به تنهایی از عهده سازمان منطقه  آزاد کیش  بر آید و همه باید دست به دست هم دهند. در همین راستا در نظر گرفتن تخفیفات برای ایجاد رونق در بازار جزیره، می‌طلبد که صنوف همکاری داشته باشند.

این فعال اقتصادی ضمن اشاره به دیگر مشکلات موجود در زمینه گردشگری کیش گفت: مسائل متعدد دیگری نیز وجود دارد که یک بخش‌هایی از آن به نظرم جنبه ملی دارد که کاهش قدرت خرید و افزایش اجاره مسکن از آن جمله هستند. این موارد البته فقط مختص کیش نیستند بلکه در تمام کشور به نوعی با این مسائل و مشکلات مواجه هستیم. مشکلات کیش در زمینه آموزش، بهداشت، سیاست‌های مالی و پولی، حوزه تامین زیرساخت‌ها، مسائل مرتبط با حمل و نقل در کیش، بحث ممنوعیت ورود خودرو به جزیره و وضعیت تردد خودروهای پلاک منطقه آزاد به سرزمین اصلی از دیگر مشکلات موجود در جزیره هستند که هر چند گام هایی برداشته شده اما هنوز جای کار بسیار دارد.

حرف آخر ...

همه ساله پس از تعطیلات نوروز با گرم شدن هوا میل مسافرت به این جزیره کمتر می شود بطوری که در پایان اردبیهشت کاهش محسوس مسافر و به طبع کاهش قیمت هتل ها و رستوران ها از رکود شش ماهه خبر می‌دهد. فروشگاهها و بازارها اغلب بدون مشتری روزها را بسر می‌برند. این رکود شامل حال رستورانها و مراکز تفریحی نیز است. تاکسی ها در انتظار مسافر در صف و مغازه های خالی از مشتری توجه معدود مسافران کیش به خود جلب کرده است. از سوی دیگر افزایش قیمت خدمات، مسکن و مواد غذایی و از طرفی دستمزد پایین، گذران زندگی کارگران ساکن در کیش را دچار مشکل کرده، تا جائیکه تعدای زیادی از آنها قصد بازگشت به شهرهای خود را دارند. در فصل سرما و زمستان، کسب و کار دوباره جان میگیرد و برای جبران ضررهای فصل گرم، قیمت ها نیز بیشتر افزایش پیدا می کند.  

با توجه به صحبتهای غرفه داران در رابطه با رکود بازار به نظر می رسد ترغیب مسافر در این ایام به سفر به جزیره کیش از یک سو و نیز کمک به بازاریان وغرفه داران جهت ارائه جنس باکیفیت با قیمت مناسب و همچنین اتخاذ سیاستهای جدید در ارتباط با ایجاد جذابیتها خصوصا در برگزاری رویدادهای خاص و متفاوت با سرزمین اصلی و ترغیب گردشگران به خرید از بازارها می تواند در جهت رونق بازارها نقش اساسی داشته باشد.

انجام کار کارشناسی و کمک گرفتن از اهل فن جهت افزایش گردشگر ورودی مطالبه ای است که در صحبت با اکثریت غرفه داران به چشم می خورد .بازاریان توقع دارند برنامه های اجرایی برای افزایش گردشگر در ایام تابستان باعث رونق بازارها هم بشود و جزیره کیش در تبلیغات خود علاوه بر جنبه گردشگری، خرید ارزان و با کیفیت را هم به همراه خود داشته باشد و چون گذشته یکی از مقاصد خرید گردد. قطعا اتخاذ سیاستهای جدید و کارشناسی می تواند این مهم را تحقق بخشد.