مناطق آزاد وویژه اقتصادی همچنان با این پرسش دست به گریبان هستند که ایام پیش رو دوران گذار است یا ثبات مدیریتی؟ همچنین سوال اساسی تر آن که به لحاظ جایگاه و ساختار دبیرخانه و مناطق آزاد با چه تحولاتی روبه رو خواهیم بود؟ آیا آن گونه که رسانه های نزدیک به دبیر سابق شورای عالی مناطق آزاد می گویند ، با رفتن محمد شاهد پایان " اقتدار" مناطق آزاد خواهیم بود.مفهوم "اقتدار"مورد اشاره چیست؟ اساسا از کدام " اقتدار" سخن می گوئیم.آیا تکلیف بازنگری جایگاه و ساختار مناطق آزاد روشن شد؟ اگرپاسخ مثبت است، شاهد چه نتیجه ای هستیم. برای استفاده از ظرفیت برنامه هفتم توسعه و فرصت سازی های قانونی در برنامه وبه نفع مناطق آزاد چه کرده ایم یا می خواهیم چه بکنیم.چه بر سر مسئله پر غصه مالیات و مالیات برارزش آمد. بناست طرح یا لایحه بازنگری در قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری صنعتی ، چه سرنوشتی را برای مناطق رقم بزند.محل استقرار و دایره حضور و دخالت گمرک در این مناطق کجا و چقدراست. مدیریت یکپارچه وافزایش اقتدار مدیران عامل مناطق برای روان سازی خدمات و هماهنگ سازی مناسب تر دستگاه های اجرایی چه سمت و سویی پیدا کرده است. ممنوعیت غیرقانونی واردات خودروو فرسایش ناوگان حمل ونقل خصوصی و عمومی مناطق همچنان به قوت خود باقی خواهد ماند یا شاهد تصمیم های دیگری خواهیم بود. برای مقابله با افزایش سرسام آور هزینه زندگی در مناطق آزاد از مسکن گرفته تا ترددوخدمات تدابیری دیده ایم یا همچنان مسیرافسار گسیخته فعلی پیش رو خواهد بود.مسئله کهنه و درد آورمنابع تامین اعتبارت برای حفظ،توسعه و تکمیل زیرساخت ها همچنان بردوش مناطق خواهد بود یا سهمی از منابع ملی برای آن پیش بینی خواهد شد. همچنان  به این فهرست با نگاه به وضعیت هر منطقه آزاد و ویژه، می توان پرسش های بسیاری افزود.

   با نگاه به همین پرسش هاست که دغدغه های جان سخت و نگرانی های زیادی سراسر وجود فعالان اقتصادی را فرا می گیرد. براین باورم که فهرست مسائل انباشته شده مناطق آزاد آن اندازه زیاد است که در شرایط پیش رو با درنظر داشت هردو احتمال دوران گذار و دوران ثبات مدیریتی ، فرصت برای آزمایش و خطا نداریم. چنانچه سید نصرالله ابراهیمی در خوش بینانه ترین حالت در سمت دبیری شورای عالی مناطق آزاد منصوب شود و یا در بدبیانه ترین حالت مدیر دوران گذار باشد ،در شناسایی اولویت ها و سناریو سازی برای پرداختن به آنها نباید درنگ کند. فرصت ها به سرعت درحال گذر هستند. تا چشم باز کنیم موعد تکالیف قانونی مثل تدوین برنامه هفتم توسعه، بودجه سالیانه، سررسید پرداخت های قانونی منابع تامین مالی ، مطالبات پیمان کاران فعال در پروژه های توسعه ای و... فرامی رسد. به این فهرست باید، مطالبات بلند بالاو حق طلبانه فعالان اقتصادی و ساکنان مناطق آزاد برای کاهش بروکراسی، روان سازی ارائه خدمات سازمان های مناطق و ارتقا کیفیت زندگی به ویژه در ابعاد آموزشی، درمانی ، هزینه وسبک زندگی را هم اضافه کرد. در این شرایط غبار آلود، چه توصیه هایی می توان به سرپرست دبیرخانه شورای عالی مناطق ازاد داشت.

-حسرت بر فرصت یا فرصت هایی از دست رفته به ویژه در دوره کوتاه مدیریت سعید محمد که امیدهای بسیاری با خود به همراه داشت ، دردی دوا نمی کند. ماندن در گذشته و غفلت از آینده بسیار خسارت بار خواهد بود. باید نگاه ابراهیمی به آینده بسیار پررنگ باشد. درگیر شدن با گذشته جز اتلاف زمان و منابع هیچ دستاوردی برای مناطق نخواهد داشت. البته این توصیه به معنای بی توجهی به درس آموزی از گذشته برای جلوگیری از قدم زدن وتکرار مسیرهای بی حاصل رفته نیست.می دانم با نگاه به ابلاغ های حوزه سیاست ،عمل به این توصیه بسیار سخت و دشوار است ولی نمی توانم این تجربه را ناگفته بگذارم.

- کاهش مدت زمان برزخی پیش رووتعیین تکلیف سریع وضعیت دبیرو دبیرخانه شورای عالی از مطالبات و انتظارات فعالان اقتصادی و ساکنان مناطق آزاد است. حتی در صورت طولانی شدن این وضعیت غفلت از اولویت های پیش رو بدترین اتفاق ممکن است. در شرایط فعلی نقش بدنه استراتژیک دبیرخانه و مناطق آزاد شامل شاغلین در پست های کارشناسی، کارشناس مسئول و روسای ادارات مهم است. این بدنه استراتژیک در آمدوشد تیم های مدیریتی از ثبات نسبی برخوردار است و تراکم دانش و تجربه علمی و سازمانی در این رده می تواند به کاهش آسیب هایی ناشی از بی ثباتی مدیریتی کمک کند. سرپرست دبیرخانه به این بدنه استراتژیک بعنوان یک تکیه گاه مطمئن نگاه کرده و از راهنمایی و گفت و گو آنها به شکل حداکثری استفاده کند.

- درشرایط تدوین برنامه هفتم توسعه هستیم. بارها ودر نوشتارهای متعدد به مدیران و تیم همراه سعید محمد توصیه کرده بودم که از فرصت تدوین برنامه برای تقویت جایگاه مناطق آزاد غافل نشوند. نمی دانم اساسا به این توصیه و اهمیت این فرصت توجه داشتند یا امور دیگری را در اولویت گرفته بودند. مروری بر شش برنامه توسعه فرهنگی،اجتماعی واقتصادی کشور نشان می دهد که در بسیاری از بخش های آن ، نگاه دقیق و کارشناسی برای بهره مندی از ظرفیت مناطق آزاد،به شدت نیازمند تقویت و برجسته سازی است. این فرصت هر چند سال یکباربدست می آید و غفلت از آن برای مناطق ازاد و ویژه اقتصادی زیانبار خواهد بود. تقویت تیم تدوین برنامه هفتم توسعه در دبیرخانه و مناطق  را جدی بگیریدو درکنار آن فرصت مشارکت نهادهای صنفی و بخش خصوصی را برای تهیه احکام ومواد پیشنهادی برنامه ایجاد کنید.

- جایگاه فعلی دبیرخانه نه تنها مورد رضایت و خواست فعالان اقتصادی و بخش خصوصی مناطق نیست بلکه برای تحقق اهداف تاسیس مناطق ازاد هم زیبنده نیست. ایفاء نقش برازنده در اقتصاد ملی ، می طلبداین جایگاه تقویت شود یا اگر مسیر تقویت همواره نیست ،حداقل با استفاده از فرصت برنامه هفتم توسعه به جایگاه سابق برگردد. همچنین حفظ ساختار فدرالی مدیریت مناطق در قالب هیات مدیره و مدیرعامل با اختیارهای مصرح در قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری صنعتی به قوت خود باقی بماند. امیدوارم این ساختار فدرالی با ابلاغ اخیرمبنی بر الحاق مناطق آزاد وویژه به وزارت امور اقتصادودارایی به ساختاری ریاستی تبدیل نشود. براین باورم که ساختار ریاستی در مناطق آزاد نه تنها سودی برای این مناطق ندارد بلکه برای جلب سرمایه گذاران داخلی و خارجی، افزایش توان تولید، صادرات و صادرات مجدد، ایجاد اشتغال، انتقال دانش و فناوری، عمران و آبادی منطقه ای و توسعه گردش گری مضر خواهد بود.

- یکی از اولویت های پیش روی دبیرخانه ، تقویت قدرت چانه زنی ، تعامل و نقش تنظیم گری در سطح ملی با احترام به حدود اختیار قانونی مناطق آست. ورود دبیرخانه به امور اجرایی مناطق بسیار حاشیه سازو و زمان براست. باور کنید دبیرخانه جای نیست که به جای مناطق  رویداد سازی کند. یکی از ویژگی پذیرش مسئولیت درسطوح سیاست گذاری، درعین رصد مستمر نحوه جاری سازی سیاست ها در اجرا ، در گیر نشدن با این سطح است. پیگیری این نوع مداخله توسط مسئول یا مسئولین دبیرخانه شورای عالی نشان از عدم اشراف به مسئولیت و بیگانه بودن با ساختار و شیوه فعالیت در شوراهای سیاست گذار است. دراصلاح رویه  یا جابجایی این نوع همکاران درنگ نکنید.

- درانتصاب ها دقت کنید. مناطق آزاد جذابیت های فراوانی دارد. بسیاری برای پیوستن به مناطق آزاد تلاش می کنند. بدون تردید فهرست بلند بالای از سفارش و توصیه هم اکنون پیش روی تان است. مدیریت این انتظارها سخت و دشوار است. حرکت به سمت غلبه سیاست آزمایش وخطا یا وزن دادن به سیاست دانش و شایستگی درنوع انتصاب ها خودر انشان خواهد داد. بدون رودربایستی و با شناختی که از فضای سیاسی و اجرایی کشور دارم، می گویم، اگر بتوانید انتصاب های که گفتمان غالب آن کارآموزی و آزمایش و خطاست به حداقل برسانید، گام بزرگی برای تقویت جایگاه دبیرخانه و مناطق آزاد برداشته اید.

- مناطق آزاد همواره از عدم هماهنگی بین بازیگران تقینینی، اجرایی، حاکمیتی و محلی در رنج بوده است. درشرایط رقابت گفتمانی ناشی از حاکمیت گرایش های سیاسی متفاوت در ارکان حاکمیت ایجاد این هماهنگی دشوارتر می شود. مزیت شرایط فعلی( اگر بتوانیم آن را مزیت بنامیم) حاکمیت گفتمان واحد در ارکان حاکمیت است. در برخی از مسائل مهم چون جایگاه مناطق آزاد در برنامه هفتم توسعه، بازنگری در جایگاه دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد، بازنگری در قانون فعلی و همچنان مترقی چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری صنعتی ، تقویت قانونی و مقرراتی مناطق، حفظ مزیت های قانونی در حوزه های مالیاتی و گمرکی، اعمال ماده 65احکام دائمی برنامه ششم توسعه وماده 27 قانون مناطق آزاد و مقابله با روایت های سیاسی مثل تبدیل مناطق به درگاه واردات یا قاچاق کالا و ارز، حاکمیت گفتمان واحد می تواند شرایط عینی برای افزایش و ارتقا هماهنگی را در تمام سطوح فراهم آورد.از این فرصت حداکثر بهره را ببرید

   - بخش خصوصی ، جوامع صنفی ،انجمن ها و ساختار های سازمان یافته و متشکل مدنی مناطق ازاد ،در کنار نهادهای دینی و فرهنگی ، تکیه گاه ثبات و ارزش آفرین هستند. حلقه وصل ظرفیت های پیش گفته منافع مناطق است. دانش انباشته و تجربه ارزشمند این مجموعه ها ریشه در یک استمرار تاریخی دارد. این دانش و تجربه را قدر بدانید و فضای مشارکت در تصمیم سازی و سیاست سازی را فراهم آورید. مطمئن باشید بیشترین بهره از این فضاسازی نصیب مناطق خواهد شد. به تعبیر دیگر حرمت میزبان را پاس دارید.در این سال ها ،جامعه سازمان یافته مناطق آزاد، شاهد تغییرو تحولات مستمرمدیران بوده اند، ماندگاری آنان به مراتب بیش از مدیران است. آنها را به مثابه صاحب خانه بنگرید و گفت وگوهای سازمان یافته را با آنها سازماندهی کنید. نگذارید افکار مسموم زیر لوای القاب و ایسم های سیاسی باعث ایجاد احساس طرد شدگی شود. سرمایه گذاران و کار آفرینان برجسته مناطق آزاد سرمایه های انسانی و ملی این دیارند. روان سازی القاب سیاسی ساختگی و محروم ساختن مناطق از این ظرفیت های انسانی فاخر،منحرف سازی مسیر توسعه مناطق آزاد وویژه است.

با ذکر این بیتسعدی بزرگ که وصف حال این روزهاست یادداشتم را به پایان می رسانم:

بستان و بده بگوی و بشنو

شبهای چنین نه وقت خواب است